Waarom moesten Lammert en Marga Westra uit Aduard op 5 maart 2013 sterven op hun boot op het Hoendiep in Groningen? Misschien wordt het maandag in de Groninger rechtbank duidelijk, waar het proces tegen verdachte Harmen R. dient.
Het echtpaar had op 5 maart een afspraak met een belangstellende voor de boot. Een dag later werden de twee dood in het water gevonden. Ze bleken te zijn doodgeslagen. De politie pakte na een tip Harmen R. (40) uit Groningen op. Op zijn kleren zaten bloedspatten van het echtpaar.
R. ontkent tot op de dag van vandaag dat hij de twee heeft gedood. Ja, hij was wel aan boord geweest. Omdat het alarm op de schuit afging en hij uit nieuwsgierigheid ging kijken. Dat is zijn verklaring. Justitie gaat ervan uit dat R. wel degelijk de twee heeft omgebracht.
Het OM komt maandag met verklaringen van getuigen op de proppen en het resultaat van bloedspattenonderzoek. Mogelijk ook met het veronderstelde motief. Het wordt een bijzonder proces. Dat staat vast.
UPDATE: het OM eiste 30 jaar voor twee keer moord tegen verdachte Harmen R. Ze eiste geen levenslang omdat er bij R. onvoldoende recidivegevaar is. Bijzonder was dat politie een informant inzette tijdens de detentie van de verdachte. Gesprekken leverden weinig tot niets op. Hier meer over het proces.
In de nieuwe editie van magazine KoudBloed, het Hard Gras van de misdaad, staat een groot verhaal van rechtbankjournalist Rob Zijlstra over de Marumer zwembadmoord uit 2012. Een zaak waarvoor twee mensen zijn veroordeeld, maar die eigenlijk nog niet is opgelost.
De motorcrosser Jan Elzinga werd op 10 juli geliquideerd toen hij ’s ochtends op zijn fiets naar het zwembad in Marum reed. Elzinga leek brandschoon, maar was verre van dat. Hij zat in de hennepteelt en roofde kwekerijen van anderen leeg.
In september pakte de politie Pascal E. uit Zwolle op. Hij bekende geschoten te hebben en deed dat volgens hem in opdracht van Willem P. Een man uit Kampen die eerder was veroordeeld voor een zeer omvangrijke wietzaak. P. werd ook gearresteerd.
Van de fiets geschoten voor het zwembad
Het motief voor de ‘zwembadmoord’? Volgens P. zou Elzinga zijn vrouw hebben mishandeld en was zij de opdrachtgever. Ook deze vrouw werd opgepakt, maar omdat er geen enkele bewijs was dat het verhaal van P. ondersteunde, werd ze al snel vrijgelaten.
Het leek erop dat P. het werkelijke motief probeerde te verhullen door met het huiselijk geweld verhaal op de proppen te komen. Een broodje aap verhaal dus.
In oktober 2013 veroordeelde de rechtbank Noord de 45-jarige Willem P. uit Kampen tot 18 jaar cel voor de moord op Jan Elzinga uit Marum. Medeverdachte Pascal E. kreeg 15 jaar.
Over het motief bestaat nog steeds onduidelijkheid. Er is in ieder geval één man die meer weet van de achtergrond van de moord en dat is de oude compagnon van Elzinga, ene Bert P. De recherche probeerde hem aan het praten te krijgen, maar dat lukte niet.
Ik heb het zelf ook meermalen geprobeerd. Maar helaas. Hij zwijgt als het graf. De man zou doodsbang zijn om net als Elzinga vermoord te worden.
Jan Elzinga (40)
Justitie gaf zelf aan dat het motief voor de moord vermoedelijk in de wietsfeer ligt. Denk aan een afstraffing voor het rippen van kwekerijen. Er zijn ook aanwijzingen dat een motorclub uit Kampen of de omgeving van Kampen achter de liquidatie zou zitten.
Misschien dat de moord ooit nog echt wordt opgelost. Dat het motief duidelijk wordt en de politie de mogelijk nog vrij rondlopende opdrachtgever oppakt.
Lees vooral ‘De zwembadmoord in Marum’ in Koud Bloed. Rob Zijlstra volgde alle zittingen in de rechtbank Noord.
De moord op Jan en Greet Veenendaal (copyright MvW)
Jan en Greet Veendendaal (beiden 77) uit Exloo werden vorig jaar in hun woning omgebracht. Dochter Marjan raakte in één klap beide ouders kwijt. ,,Het leven is eindig voor iedereen. Maar moest dat op deze manier?’’
Vanaf de dag dat haar ouders dood in hun woning in Exloo zijn gevonden, wist dochter Marjan Veenendaal (48) dat ze vermoord waren. ,,Ze stonden midden in het leven. Zelfmoord kon gewoon niet. Ook al leek het er misschien op.’’
Jan en Greet Veenendaal vonden het jammer dat dochter Marjan in 2011 vertrok naar Ameland. Ze verruilde haar werk in Dierenpark Emmen voor een baan op het waddeneiland. Marjan werd boswachter. Haar woning aan de rand van Nes staat in een prachtige, bosrijke omgeving.
Toen Marjan nog in de omgeving van Exloo woonde, zag ze haar ouders bijna wekelijks. ,,Ik ben in Exloo grootgebracht. Mijn ouders woonden sinds 1973 in de bungalow aan de Bosrand. Ze hebben het huis laten bouwen.’’ Jan werkte bij de machinefabriek Porter in Klazienaveen, gespecialiseerd in koppelingen en schijfremmen. Greet was lerares op huishoudschool in 2e Exloërmond.
De twee waren actieve zeventigers. Greet tenniste bij de plaatselijke club, Jan deed dat tot voor kort ook, maar door een slechte knie ging dat niet meer. Ze maakten reizen over de hele wereld. Naar Florida, Hawaï. ,,Nu stond een reis gepland naar Vietnam. Geef ze eens ongelijk. Ze hadden hard gewerkt en genoten nu.’’
Eind juli vorig jaar was het warm. Tot in de late uren zaten mensen buiten. Waarschijnlijk zaten Jan en Greet op het terras achter hun slaapkamer van de bungalow aan de Bosrand. ,,Het waren echte buitenmensen. Moeder zat er vaak met een wijntje en pa met een blikje bier.”
Op 28 juli belde Marjans broer Marten uit Duitsland bezorgd op. Hij kreeg zijn ouders niet te pakken. ,,Ik zei nog: joh, ze zijn aan het fietsen. Toen probeerde ik ze te bellen en hoorde een bericht op de voicemail. Die spraken ze normaal gesproken nooit in. Ik wist meteen dat het mis was en belde 112.’’
Marjan Veenendaal (copyright MvW)
Marjan belde ook haar vriend Pietjaap, die aan de wal was voor zijn werk. Hij ging samen met de politie naar de woning. ,,Die vonden mijn ouders. Pietjaap riep gelijk: dit is moord!’’
De wereld van Marjan stortte in. ,,Ik moest mijn broer in Duitsland bellen dat ze vermoord waren en mijn kinderen uitleggen wat er was gebeurd met opa en oma. Daar sta je dan ineens op een uitvaart met je broer. Twee kisten naast elkaar.’’
Gevoelens van boosheid en onbegrip overheersten. ,,We hebben onze ouders op een heel onwaardige manier verloren en konden niet eens afscheid van ze nemen. Dat is keihard. Dat je ineens beide ouders kwijt bent, is niet te bevatten. Je bent in een keer wees. Het leven is eindig voor iedereen, maar moest dat op deze manier?’’
Bizar is dat de daders een aantal uren met het echtpaar in de woning hebben doorgebracht. Om twaalf uur ’s nachts is nog op de laptop van het echtpaar ingelogd. ,,Om die tijd lagen mijn ouders normaal te slapen.’’
Jan heeft om twee uur ’s nachts de voicemail van de telefoon ingesproken, zo bleek uit onderzoek. Met de mededeling dat ze drie weken op vakantie gingen. De daders wilden het misdrijf waarschijnlijk verdoezelen, wellicht om tijd te winnen.
,,Ik vraag me af hoe mijn ouders de laatste uren hebben doorgebracht. Hebben ze geleden? Hadden ze angst? Mijn vader kennende heeft hij een scenario bedacht om levend uit de situatie te komen. Ik denk ook dat hij probeerde de regie te houden.’’
Marjan sprak met buren. Een week voor de moord was er ingebroken bij de achterburen. Misschien waren het dezelfde daders. ,,Op een gegeven moment ga je zelf rechercheren. Iedereen is verdachte. Je gaat nadenken: waar was jij? Wat deed hij toen?’’
Het huis van het echtpaar Veenendaal
In het dorp deden de wildste geruchten de ronde. Jan en Greet zouden zeer vermogend zijn en met insuline zijn omgebracht. ,,Dat is confronterend en erg vervelend. Mijn ouders hebben alles zelf opgebouwd en waren helemaal niet rijk.’’
Er zijn waardevolle spullen uit de woning verdwenen en met een bankpas is een dag na de vondst van het echtpaar gepind in Assen. Toch sprak de politie niet van moord. Er waren geen sporen van inbraak en de doodsoorzaak van Jan en Greet was niet vast te stellen.
,,Ik had van de daken willen schreeuwen dat mijn ouders vermoord waren, maar kon dat niet doen. Voor de buitenwereld leek het alsof de politie weinig deed, maar al die tijd hebben rechercheurs hard doorgewerkt. Ik snap die tactiek wel en ben erg over ze te spreken. Ik ben goed op de hoogte gehouden van alle ontwikkelingen.’’
Pas in januari hoorde Marjan van de politie dat Jan en Greet met zekerheid moedwillig waren omgebracht. Toen lagen het sectierapport en andere forensische rapportages bij de politie.
Meteen nadat in Hoogeveen maandagavond de broers Admilson (29) en Marcos R. (28) waren opgepakt voor de dubbele moord in Exloo en op Berend Smit in Dwingeloo, werd Marjan geïnformeerd over de arrestatie.
De verdwenen laptop van het echtpaar
,,Mooi dat er twee mensen minder zijn die kwaad kunnen doen, dacht ik. Maar erg opgelucht was ik niet. Eerder gematigd blij. Het zijn verdachten, er komt nog een heel onderzoek achter vandaan.’’
Dit jaar begint het proces tegen de verdachten. Marjan zit er niet op te wachten. ,,Krijg je die ellende weer. Ik weet niet of ik er naar toe ga. Of dat ik iets ga zeggen. Dat moet ik nog met mijn broer bespreken.’’
Nabestaanden hopen vaak dat ze na de verhoren of tijdens het proces in de rechtbank antwoord krijgen op hun vragen. ,,Ik vraag me af of duidelijkheid ook bevredigend kan zijn. Maar ik vraag me ook af: wil ik wel alles weten? Marjan wordt even boos. ,,Stelletje oetlullen. Ze hebben zo veel ellende aangericht. Schandalig. Ze zagen geen andere uitweg dan moord.’’
Marjan zegt kapot te zijn en probeert zich met familie en kinderen in deze lastige periode staande te houden. ,,Emoties gaan op en neer. Andere moordzaken komen nu ineens dichtbij. Je realiseert je hoe families verschrikkelijk hebben geleden. Zoals de familie van Marianne Vaatstra en de weduwe van Berend Smit.’’
Exloo heeft een heel andere betekenis voor Marjan gekregen. ,,Exloo is niet meer het Exloo waar we onbezorgd zijn opgegroeid. Het is verschrikkelijk nu in het ouderlijk huis rond te lopen. Het is een zielloos huis.’’
Door Mick van Wely en Willem Dekker
Info of reageren? mickvanwely@gmail.com
NB. De foto’s van Marjan en de ouders zijn specifiek verstrekt aan Dagblad van het Noorden. Op verzoek van de familie: niet kopiëren zonder toestemming van Mick van Wely of M. Veenendaal
Nabestaanden moeten zsm geïnformeerd worden (foto: Kees van de Veen)
Op de commode in een kinderkamer ligt een zes maanden oude baby. Levenloos. Vermoord, zo lijkt het. ,,Kun je helpen met wassen en aankleden?’’, vraagt de tante van de moeder die verdachte is. Familierechercheur Van der Kooi twijfelt even, maar pakt dan een handdoek en kleertjes.
Zeewuster (60) , Richard van der Kooi (47) en nog achttien andere politiemensen bij de politie-eenheid Noord-Nederland, zijn boodschappers van de dood. In slechtnieuwsgesprekken informeren ze nabestaanden over de moord op hun partner, broer, ouder of kind.
Ze vertellen dat het hún broer is, die uit een kanaal is gevist. Of dat het om zijn vrouw gaat, die vermoord is gevonden in een woning. De rechercheurs zijn gedurende het moordonderzoek ook de brug tussen nabestaanden en speurders. Ze maken geen deel uit van het team dat de moord of een ander, zeer ernstig misdrijf onderzoekt.
Het voorbeeld van de baby op de commode tekent misschien wel het belangrijkste dilemma van de familierechercheur. ,,Je bent steun en toeverlaat voor de familieleden bij een moordzaak, maar moet altijd een gezonde afstand houden. De grens is soms moeilijk te bepalen. Soms ga je achteraf gezien te ver. Zoals bij de baby. Zo denk ik er nu over.’’
Het Noorden telt jaarlijks gemiddeld acht tot tien moord-en doodslagzaken. Bij elk dodelijk misdrijf krijgen nabestaanden een familierechercheur aangeboden. Het zijn deze politiemensen van wie familieleden van vermoorde mensen het onmogelijke verwachten: een antwoord op alle vragen.
Van der Kooi en Zeewuster (foto Corné Sparidaens)
Voor de familierechercheurs die een vierdaagse opleiding volgen en examen moeten doen, gelden een paar vuistregels. Van der Kooi: ,,De opmerking ‘ik weet hoe u zich voelt’, is echt uit den boze. Verder moet je geen toneelstukje spelen, goed luisteren en ook soms niets kunnen zeggen.’’
Zodra iemand is overleden begint voor de twee een race tegen de klok. Zeewuster: ,,Bij de relatie met de nabestaanden draait alles om vertrouwen. We hebben een belangrijke slag verloren als een vrouw via de media moet horen dat haar man is doodgeschoten en wij komen daarna pas met het nieuws.’’
De opkomst van sociale media heeft het werk van Zeewuster en Van der Kooi er wat dat betreft niet makkelijker op gemaakt.
Zeewuster: ,,Gevoelige informatie verspreidt zich razendsnel.’’De familierechercheurs willen binnen een uur op de stoep staan bij de nabestaanden. “En als we er zijn, moeten we nog vaak een slag om de arm houden. Je mag niet zeggen: ‘het is je dochter die is vermoord’. Wel dat het naar alle waarschijnlijkheid zo is.’’
Soms duurt het anderhalve dag voordat er honderd procent duidelijkheid is over de identiteit van het slachtoffer. Nabestaanden zijn dan soms boos. ,,Voor deze mensen duurt het altijd te lang. Wij begrijpen dat wel.’’
Nabestaanden vuren bijna altijd dezelfde drie vragen op Zeewusteren Van der Kooi af. Heeft hij of zij pijn gehad? Is het snel gegaan? Hoe is het gebeurd? Soms wil iemand weten wat de fatale messteek is geweest, om te kunnen concluderen dat de messteken daarna door het slachtoffer niet meer gevoeld zijn. Het kan de pijn net iets verlichten.
Als het om de details gaat, duikt een ander venijnig probleem op. De naar informatie smachtende familieleden mogen uit onderzoeksbelang van het moordteam simpelweg niet alle ‘ins en outs’ weten. Er zijn aspecten aan een moord, die alleen de dader kan weten. Deze daderinformatie is essentieel voor een onderzoek. Het is bewijs tegen de verdachte.
Moord in de Groninger rosse buurt
,,De kans bestaat altijd dat een familielid gevoeligheden op straat gooit: daderinformatie of iets over het verloop van een onderzoek. We mogen dus niet alles vertellen’’, vertelt Van der Kooi. De twee rechercheurs lossen dit probleem deels op door zich bewust in beperkte mate op de hoogte te laten brengen door het onderzoeksteam. Zeewuster: ,,Wat je niet weet, kun je niet vertellen.’’
Op zondag 16 januari 2005 werd in Wolvega de 53-jarige Libbe de Jong thuis doodgeschoten. Van der Kooi kreeg als familierechercheur kort na de moord een telefoontje van een verontruste rechercheur van het onderzoeksteam.
,,Die vroeg of ik familieleden een bepaald detail over de moord had prijsgegeven. Ik wist zeker dat dit niet het geval was. Kennelijk bevond de dader zich onder de familie of in kringen dicht bij de nabestaanden.’’ Dat laatste bleek inderdaad het geval.
Bij ongeveer tweederde van de moordzaken is de dader een bekende van het slachtoffer. Een partner of een familielid. Zeewuster: ,,Bij het eerste familiebezoek nemen we altijd een pistool mee. Je weet namelijk nooit wat je aantreft en in wat voor gemoedstoestand mensen zijn. De dader kan altijd tussen de nabestaanden zitten.’’
Ieder gezin is weer anders. De familierechercheurs komen in de stad, op het platteland, bij welgestelden en bij minder bedeelden thuis. Slachtoffers van moord-en doodslagzaken komen net als hun moordenaars uit alle lagen van de samenleving.
De familierechercheurs proberen snel de verhoudingen binnen gezin of familie te peilen. Wat speelt er op de achtergrond? Hoe zijn onderlinge relaties? Van der Kooi: ,,Belangrijk om te weten voor ons werk, maar ook voor het onderzoeksteam. We blijven wel altijd rechercheurs. Alle relevante informatie gaat naar het moordteam. Daarin zijn we ook open.’’
Aanvankelijk is er soms wantrouwen en frustratie bij de nabestaanden. Ze hebben te maken met politiemensen die hen lang niet alles vertellen. Zeewuster: ,,Langzaam ontstaat wat meer vertrouwen. Ze zien dat alleen wij hen kunnen vertellen over de voortgang van het onderzoek.’’
Het voorbeeld van de dode baby die Van der Kooi aankleedde, is niet het enige voorbeeld voor de lastige balans tussen compassie tonen en het houden van een gezonde, emotionele afstand. Openheid, het tonen van medeleven en transparantie is belangrijk, maar er zit wel een grens aan.
Zeewuster: ,,Wie niet oppast, krijgt er elk jaar drie vrienden bij. Het moet een keer stoppen. Je moet ook niet één van hen worden. Wij moeten zelf bepalen waar de grens ligt wat betreft compassie. Die vrijheid is er. Of je iemand in je armen laat snikken, dat hangt van persoon en situatie af.’’
Wildwest taferelen in Baflo: twee doden
Zeewuster was als familierechercheur betrokken bij de dubbele moord in Baflo op 13 april 2011. De asielzoeker Alasam S. doodde op één avond zijn vriendin Renske Hekman en de politieman Dick Haveman. Het korps was in rouw en twee families moesten een zwaar en volkomen onverwachts verlies verwerken.
,,Ik zat in de zaal bij de herdenkingsdienst voor Renske. Toen er een minuut stilte werd gehouden voor Dick, kon ik de tranen niet bedwingen. Dan laat je je dus gaan. Iedereen in de zaal keek me aan. Maar de mensen konden het tonen van emotie wel waarderen. Ben je dan te ver gegaan? Ik denk het niet.’’
Zo verschillend als de nabestaanden, zo divers zijn de manieren waarop ze hun dankbaarheid tonen. Neem de Marokkaanse moeder van de in juli bij het Tjeukemeer gevonden Omar Kourrich. Ze hield na het horen van het nieuws over de moord op haar zoon, twintig minuten de hand van Zeewuster vast. ,,In de Marokkaanse cultuur is dat bijzonder.’’
Ouders van een bijkans doodgeslagen jongen uit de streek Friese Wouden, bedankten Van der Kooi met een doos eieren van de eigen kippen. ,,De Friezen of Waldpiken hier staan bekend als uiterst stug en ingetogen. Zo’n geschenk betekent dan ontzettend veel.’’
Bijzonder zijn de moorden waarbij er een zeker begrip is voor het handelen van de dader en de dader in zekere zin ook slachtoffer is. Een voorbeeld is de ongelukkige ‘broedermoord’ in 2de Valthermond in februari 2011. Tijdens een ruzie stak de 46-jarige Frans B. zijn 42-jarige broer dood. Het slachtoffer liep als het ware in het mes van Frans B., die zich bedreigd voelde.
De broers en zus hebben Frans B. nooit als een echte moordenaar gezien. Van der Kooi: ,,De verdachte wilde graag afscheid nemen van zijn jongere, gedode broer. Ik heb toen geregeld dat hij vanuit het Huis van Bewaring naar het mortuarium kon.’’
Zeewuster was getuige van een emotioneel tafereel. De fors gebouwde Frans B. stond snikkend en ongeboeid naast zijn zus, bij hun opgebaarde broer. Dader en nabestaande: zo dicht naast elkaar en samen treurend. ,,Dan kun je echt iets betekenen voor de familie.’’
Gezinsmoord Schoonloo: vader sleept kinderen mee in eigen ellende
Volledig tegen de trend van de laatste jaren in, steeg in het afgelopen jaar in het Noorden het aantal dodelijke slachtoffers door geweld enorm. Zeventien personen werden moedwillig omgebracht. Ruim twee keer zoveel als in 2012.
Het gaat rap begin dit jaar. Niet alleen in het Noorden, maar in heel Nederland. Terwijl 2012 in Nederland ‘slechts’ 146 moord- en doodslagzaken telde, bijna een laagterecord, tellen de politiekorpsen in januari de ene na de andere dode door geweld. In de eerste tien dagen vallen er twaalf slachtoffers (uiteindelijk telt 2013 landelijk 150 doden door geweld).
In Noord-Nederland gaat het net zo hard. Terwijl de recherche hier nog worstelt met vier taaie moordonderzoeken uit 2012, wordt in de Groninger rosse buurt Vishoek op 8 januari de Bulgaarse prostituee Mariyana Lenarova (43) doodgestoken. Een dag later is het raak in Oosterwolde, waar kogels de 51-jarige Henk Eker vellen. De moord is de derde in het Noorden dusver die wietgerelateerd is.
Gudrun Küster: gedood in haar eigen huis
In dezelfde maand worden binnen 24 uur in Groningen twee eenzame ouderen thuis omgebracht: Gudrun Küster (66) en Trevor Griffiths (71). De politie pakt een oud-kostganger van Küster op. Die wordt van beide moorden verdacht en zit nog steeds vast. Roof lijkt het motief.
Het blijft niet bij één dubbele moord. Op 4 maart hebben Lammert (70) en Marga (68) Westra uit Aduard een afspraak met een potentiële koper voor hun boot aan het Hoendiep. Een dag later vist de politie de lichamen van de twee doodgeslagen Aduarders uit het Hoendiep. De koper, een man die een zwervend bestaan leidt, wordt opgepakt en zit nog steeds vast. Het motief voor de dubbele moord? Misschien zal het wel nooit duidelijk worden. De verdachte ontkent iedere betrokkenheid.
Kim Stoker (24): doodgestoken door haar vriend
Een analyse van de dertien moordzaken met zeventien slachtoffers leert dat acht plaatsvonden in de relationele sfeer. Twee keer brachten in Drenthe jonge mannen hun vriendin om die de relatie wilde beëindigen of net had beëindigd. In februari werd in Emmen Kim Stoker (24) doodgestoken en in juli Annemieke van Dijk (17) in Roden.
Ook de drievoudige moord op drie kinderen in Schoonloo door hun eigen vader, behoort tot de acht moorden in relationele sfeer. Opnieuw een gezinsmoord na de zorgvuldig geplande doding van de kinderen Ruben en Julian uit Zeist door hun vader. Ook hier nam een vader de kinderen mee in de eigen ellende. Vader Bernd K. van de drie kinderen pleegde na de moord in Schoonloo zelfmoord.
Een verbrand lichaam aan het Tjeukemeer bij Ulesprong
In Friesland werd ook een kind gedood door een ouder. Een 24-jarige vrouw uit Leeuwarden zit nog steeds vast op verdenking van het doden van haar acht maanden oude zoontje. Eén moord werd buiten de regio, namelijk in Amsterdam gepleegd. De Amsterdammer Omar Kourrich (35) lag op 20 juni dood, gekneveld en verbrand aan de oever van het Tjeukemeer bij Sint Nikolaasga. Ook voor deze moord zitten verdachten vast. Het vermoedelijke motief: een roof in het wietcircuit.
Het aantal van zeventien slachtoffers in een jaar is sinds halverwege de jaren negentig niet meer gehaald in Noord-Nederland. Tussen 1992 en 2002 lag het gemiddeld aantal doden door geweld op ongeveer 12. Nu ligt dat rond de 8. Landelijk daalde het aantal moord- en doodslagzaken na 2000 met zo’n dertig procent.
Harmen R.: verdacht van de dubbele Hoendiep-moord
Voor alle moord- en doodslagzaken in het Noorden uit 2013 zijn verdachten opgepakt. Gezien het feit dat de recherche soms aan meer dan zes zaken tegelijkertijd moest werden, is dat een prima prestatie. Twee onderzoeken, de moorden in Emmen en Roden, hebben al tot veroordelingen geleid.
Mogelijk zijn er zelfs negentien personen om het leven gebracht. De politie sluit niet uit dat de in juli in Exloo dood aangetroffen Jan en Greet Veenendaal, zijn vermoord. De doodsoorzaak is nog steeds niet volledig duidelijk. Uit de woning bleken spullen te zijn meegenomen.
Datum, naam en plaats delict
8 januari: Mariyana Lenarova (43), Groningen
9 januari: Henk Eker (51), Oosterwolde
18 januari: Trevor Griffiths (71), Groningen
18 januari: Gudrun Küster (66), Groningen
Omar Kourrich
10 februari: Kim Stoker (24), Emmen
4 maart: Marga (68) en Lammert (70) Westra, Groningen
8 maart: Abdi Awale (28), Sneek
12 mei: Jacob Vellinga (34), Harlingen
19 juni: Omar Kourrich (35), Amsterdam
26 juni: Onke de Boer (58), Leeuwarden
30 juni: baby van acht maanden, Leeuwarden
2 juli: Annemieke van Dijk (17), Roden
12 juli: Daniella van Bergen (20), Groningen
9 september: Jasper (10), Marijn (10) en Seth (2), Schoonloo
Nieuws in de Dwingelder moordzaak. De politie beschikt over DNA van de vermoedelijke dader. Het spoor heeft nog geen hit opgeleverd in de nationale en internationale DNA databanken.
Berend Smit werd een jaar geleden (4 november) doodgeschoten in een bos tussen Spier en Dwingeloo. Waarom, is volstrekt onduidelijk. De recherche denkt na een jaar onderzoek nog aan twee opties: of Smit was op het verkeerde moment op de verkeerde plek of hij was slachtoffer van een uit de hand gelopen beroving.
Berend Smit
Het wapen waarmee Smit is gedood, is een 9 millimeter vuurwapen. Het zou gaan om een zeer specifiek wapen, mogelijk een leger- of politiewapen, zoals een Glock 17. Justitie wil hier niet over in detail treden.
Telecom-onderzoek leert dat de vermoedelijke dader of daders na Dwingeloo naar Hoogeveen zijn gegaan. Hier zijn ze ongeveer een uur (rond zessen) ergens geweest, mogelijk bij de McDonald’s.
De telefoon van Smit heeft na Hoogeveen nog een mast in Dedemsvaart aangestraald.
Het bericht van eerder vandaag op de site van Dagblad van het Noorden:
Omar Kourrich (35) werd op 20 juni dood aan het Tjeukemeer gevonden. Hij bleek te zijn vermoord. Een lastige puzzel voor de recherche. Maar langzaam komt die toch dichter bij de oplossing van de moord.
Vastgebonden, zwaar verkoold en levenloos treft de politie eind juni de man op een parkeerplaats aan de noordwest kant van het Tjeukemeer aan. De noordelijke recherche rent dan al van moord naar moord. Negen moorden zijn er in Groningen, Drenthe en Friesland gepleegd.
Identificatie van de zwaar verminkte man is lastig. DNA-onderzoek levert niets op. Er zit geen DNA van hem in de landelijke databank. Dat betekent dat hij niet is veroordeeld voor een vergrijp waar vier jaar of meer op staat.
De recherche doet dan een beroep op de databank met vingerafdrukken, Havank. De vingers van het slachtoffer zijn echter zo verbrand, dat het nemen van een afdruk niet mogelijk is.
Specialisten van de Dienst Nationale Recherche Informatie maken met speciale technieken een soort omgekeerde vingerafdruk, door de binnenkant van de vingerhuid te gebruiken. Door hier een print in spiegelbeeld van te maken, krijgt de recherche alsnog een bruikbare vingerafdruk. En een hit.
De gevonden man blijkt Omar Kourrich uit Amsterdam te zijn. Hij moest vingerafdrukken afstaan voor wat lichte vergrijpen. De politie gaat op zoek naar de verdwenen auto van de Amsterdammer en doorzoekt zijn woning in Amsterdam West.
Tijdens de doorzoeking praten omwonenden honderduit met de agenten. Duidelijk wordt dat Kourrich veel contact had met de Turkse eigenaar van een sigarenzaak. Kourrich zou zaken met hem doen. Onder andere op het gebied van wiet. Mogelijk is een conflict over geld of wiet het motief geweest voor de moord.
De tattoo’s van H. werden op Opsporing Verzocht getoond
De telefoon van Kourrich is op 19 juni voor het laatst aan geweest. Het toestel straalde toen een mast aan in de buurt van de woning van de sigarenboer. Uit onderzoek naar telefoonverkeer in de omgeving van de parkeerplaats aan het Tjeukemeer blijkt dat de telefoon van de Turkse Amsterdammer in de nacht van 19 op 20 juni hier een mast heeft aangestraald.
Een maand na de lugubere vondst aan het Friese meer pakt de recherche de 41-jarige Turkse ondernemer en zijn 17-jarige zoon op. “De mannen worden verdacht van moord of doodslag op Kourrich. De twee beroepen zich sinds hun aanhouding op hun zwijgrecht”, aldus officier van justitie Petra Hoekstra van het openbaar ministerie Noord.
De auto is inmiddels teruggevonden in het Belgische Hasselt. De politie gaat er vanuit dat het lichaam van Kourrich in de auto is vervoerd.
Het team van dat de gewelddadige dood van Kourrich onderzoekt, is door telefoontaps en observaties op het spoor gekomen van een derde verdachte. Waren Kourrich en de twee Turkse Amsterdammers criminelen uit de categorie kruimeldief, George Marian H. (26) geldt als een boef van een zwaarder kaliber.
De Roma H. is een notoire crimineel zonder vaste woon-of verblijfplaats. Hij wordt door justitie in verband gebracht met inbraken, diefstallen en sigarettensmokkel. Ook was hij actief op de Wallen in Amsterdam. Justitie denkt dat bij deze man de sleutel tot het oplossen van de moord op Kourrich ligt. Hij moet eerst nog gevonden worden.
H. is de tweede Oost-Europeaan die de politie ziet als een belangrijke verdachte in een recente moordzaak in Friesland. Voor de moord op Henk Eker (Oosterwolde, 9 jan) stond de Macedoniër Muljaim Nadzak lange tijd op de Nationale Opsporingslijst. Hij werd eind september opgepakt in Amsterdam en zit nog vast.
Ook bij dit moordonderzoek speelt hennep een belangrijke rol.
Een raar verhaal in Exloo. Het echtpaar Veenendaal wordt eind juli thuis dood aangetroffen. De doodsoorzaak is volstrekt onduidelijk, maar er lijkt sprake van zelfdoding. Toch zijn er redenen om te denken dat derden de hand hebben gehad in de dood van Jan en Greet (77).
De Bosrand heet de straat waaraan de ruime bungalow van het echtpaar staat. Een toepasselijke naam voor de verharde weg die grenst aan een bosrijk gebied.
Op 28 juli bellen de kinderen van het echtpaar ongerust de politie als ze dagen niets van hun ouders hebben gehoord en een kijkje nemen in het huis. Jan en Greet liggen dood op hun bed.
In eerste instantie denkt de politie aan zelfmoord. Maar de doodsoorzaak is volstrekt onduidelijk. Een eerste schouw levert geen duidelijkheid op, een tweede evenmin en ook sectie brengt geen helderheid.
Verdachte omstandigheden zijn er wel.
De kinderen luisteren de voicemail van het echtpaar dat al 38 jaar aan de Bosrand woont af. ‘We zijn op vakantie’, meldt het telefoontoestel. Dat is vreemd: de kinderen weten niets van een vakantie en bovendien, zo concluderen de kinderen, klinkt de boodschap wat curieus. De manier van praten roept vragen op: past niet bij Jan en Greet.
Zelfmoord lijkt voor de nabestaanden vrijwel onmogelijk, Niets wees er bij de twee op dat ze een einde aan hun leven wilden maken. Er ligt ook geen afscheidsbrief. Dat is merkwaardig.
Er is meer. Of beter gezegd: minder. Uit de woning missen spullen. Onder meer een laptop, Ipad, fotocamera en twee telefoontoestellen. De recherche kamt het hele huis uit, maar de goederen worden niet gevonden.
De verdwenen laptop van het echtpaar
Als het in het dorp al gonst van de geruchten, besluit de politie de vondst publiek te maken. Dat is op vier augustus. De politie zegt een misdrijf niet uit te sluiten. Burgemeester Marco Out informeert dorpelingen over het politieonderzoek.
De recherche draait dan overuren. Het jaar telt op dat moment al twaalf moord- en doodslagzaken in het district Noord (Groningen, Drenthe en Friesland). Twaalf zaken met veertien slachtoffer in exact een half jaar tijd. Ongekend voor het Noorden dat jaarlijks doorgaans 8 dodelijke slachtoffers van misdrijven telt.
Is er iemand in de woning geweest? De technische recherche zoekt, maar kan niets vreemds vinden. Geen sporen van een onbekend persoon en ook geen sporen van een inbraak. Toxicologisch onderzoek op de lichamen van het echtpaar levert evenmin iets op.
Zijn Jan en Greet overvallen en gedwongen hun voicemail in te spreken om vroegtijdige ontdekking van een mogelijk misdrijf te voorkomen? Zijn ze daarna omgebracht?
De politie zegt nog steeds een misdrijf niet uit te sluiten. De hoop is dat iemand zich meldt met informatie over de verdwenen spullen.
Als blijkt dat de twee inderdaad zijn omgebracht, zou dat de vierde meervoudige moord zijn dit jaar in het Noorden, na de moord op Gudrun Kuster en Trevor Griffiths (Groningen, 18 januari), het echtpaar Westra (Groningen, 6 maart), en op de kinderen Jasper, Marijn en Seth (Schoonloo, 9 september).
Mick van Wely
Informatie of reageren? mickvanwely@gmail.com
Eind juli schakelden de kinderen van Jan en Greet Veenendaal de politie in omdat hun ouders thuis dood waren aangetroffen.
Even de hondjes uitlaten. Zo trekt Berend Smit (55) op 4 november de deur van zijn huis in Dwingeloo dicht. Een gewone man, een gewone dag. Smit wordt drie dagen later dood gevonden in een bos. Onder wat bladeren. Doodgeschoten. Het betekent een bijna onmogelijk dossier voor politie en het openbaar ministerie.
Koopzondag op de hei. Zo lijkt het die vierde dag van november in Nationaal Park Dwingelderveld. De zon lokt natuur-en sportliefhebbers naar de hei en de bossen. Het is druk in het schilderachtige, typisch Drentse gebied tussen het dorpje Dwingeloo en de drukke A28.
Ook Berend Smit trekt er om even voor half drie ’s middags op uit. De blonde en bebrilde salesmanager van Sneek Hout in Den Ilp kan dat weer. Zijn schouder is redelijk hersteld van een val van de trap thuis en de schouderoperatie die hier op volgde.
In het omcirkelde gebied werd Smit gevonden
In zijn zwarte Peugeot 508 rijdt de als joviaal, charmant en charismatische bekend staande Smit over de kronkelende N855 vanuit Dwingeloo naar het bos om te wandelen met zijn twee Shih Tzu-hondjes Guusje en Missy. Hij parkeert zijn auto op een parkeerplaats tussen de A28 en Dwingeloo en praat hier nog even met een bekende.
Aan het eind van de middag kijkt zijn vriendin Ciska Postma thuis op de klok. Waar blijft haar vriend? Het wordt vijf uur, zes uur. De ongerustheid wordt beknellend. Om half zeven pakt de vrouw die Smit vijf jaar geleden via een datingsite leerde kennen, de telefoon. Ze waarschuwt de politie. De politie Noord heeft er een vermissing bij.
Zondagnacht om twee uur vinden agenten de auto van Smit op een carpoolplek aan de Spieregerweg, vlakbij de A28. Een paar kilometer verwijderd van de plek waar hij vermoedelijk is gaan wandelen met de honden.
Maandagochtend 5 november kijkt een voorbijganger op de parkeerplaats van zwembad de Paasbergen vreemd op. Hij hoort geblaf uit een grote, rode bladcontainer. Bovenop de bladeren ligt één van de twee hondjes van Smit en Ciska. Een dag later duikt het tweede hondje Guusje op bij de woning van Smit en zijn vriendin Ciska.
De auto, de twee hondjes: die zijn terecht. Maar Smit is spoorloos. Politiemensen, familieleden en vrienden van Smit beginnen maandag wanhopig het bosgebied aan de Spieregerweg bij de A28 uit te kammen. Het levert allemaal niets op.
ME’ers kammen het bosgebied uit
Woensdag kammen leden van de Mobiele Eenheid het bos uit. Een ME’er loopt iets van het pad af, dat langs een monument voor een in de oorlog gefusilleerde boswachter loopt.
In een greppel op zes meter afstand van het pad ontwaart hij wat kleuren. Als de ME’er dichterbij komt ziet hij het lichaam van een man. Het is Berend Smit.
Sectie leert dat hij door pistoolschoten om het leven is gebracht. Het lichaam werd, zo lijkt het, haastig weggemoffeld. Een Team Grootschalige Opsporing stort zich op de moord. Forensisch specialisten doen onderzoek op de plek waar Smit is gevonden, de auto van Smit gaat naar het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) in Rijswijk voor sporenonderzoek en de politie houdt een passantenonderzoek.
De politie heeft niet één plaats delict, maar drie. De greppel waar Smit is gevonden, de parkeerplaats bij het zwembad waar het hondje werd gevonden en de carpoolplaats waar de auto van Smit stond.
Op een bord in het politiebureau in Meppel tekenen rechercheurs scenario’s uit. Mogelijke achtergronden van de moord. Het motief is onduidelijk. Smit lijkt een man
Alex Wiegmink
met een onbesmuikt verleden en van recente bedreigingen is niets bekend.
De moord vertoont op het eerste gezicht wat parallellen met de bekende Posbank-moord. Alex Wiegmink verdween in 2003 tijdens het joggen in de bossen bij Rhenen. Hij werd later tachtig kilometer verderop dood in een kofferbak gevonden. Wiegmink was ook een man met een vlekkeloos verleden.
Wat kan het motief zijn bij de moord op Smit? De recherche schetst vier scenario’s:
Het scenario ’verkeerde man op de verkeerde plek’: mogelijk was Smit onbedoeld getuige van een misdrijf. De Dwingelder zag iets wat hij niet mocht zien. Een drugsoverdracht, een bedreiging of een simpele poging om een auto te stelen.
Het scenario ’roof ’: iemand wilde Smit in het bos beroven. Van zijn horloge, telefoon of auto. De daders raakten in gevecht met hem of schoten hem simpelweg dood om herkenning te voorkomen. Misschien had Smit iets in zijn bezit waarvan niemand het bestaan weet.
Het scenario ’wraak’: een persoonlijk conflict werd Smit fataal. Een vete. Iemand wilde hem straffen voor iets of had een andere reden om hem te doden. Of te laten doden.
Het scenario ’vergissing van persoon’: de onfortuinlijke Smit werd aangezien voor een ander. De verkeerde persoon is doodgeschoten.
Er is een gebeurtenis die past binnen het derde scenario: dat van het persoonlijke
De container waarin het hondje werd gevonden
conflict. Het is vreemd dat het hondje in een bladcontainer is gevonden, 4,5 kilometer verwijderd van het plek waar Smit is gevonden. Niet in de richting van Spier waar de auto van Smit werd gevonden, maar de tegenovergestelde kant op.
Het hondje is er ingegooid. Alsof iemand wilde voorkomen dat het hondje weg zou lopen. Bekommert iemand die in staat is om een man dood te schieten zich om het lot van een hondje? Of moest het van iemand per se gespaard worden?
Het is een vraag die de recherche tart. Een antwoord is er niet. Naast de container prijken bandensporen. Iemand is met hoge snelheid weggereden. Dwars over een stuk gras. Hij nam vlakbij de container een bocht niet eens.
Terwijl op zondagmiddag 16 november vriendin Ciska en vrienden en familieleden bedroefd afscheid nemen van Smit in de Vennekerk in Winschoten, pluist de recherche telefoongegevens uit.
Iedereen die in de buurt van de vindplek van het lichaam van Smit is geweest met een telefoon wordt in kaart gebracht. Dit onderzoek kan een verdachte of meerdere verdachten naar voren schuiven.
Ciska, de vriendin van Berend
’Telecom-onderzoek’ in een bosgebied zou makkelijker moeten zijn dan in een stedelijke omgeving met talloze bellers. Maar alles wat nu tegen kan zitten, zit tegen.
“Er is in het hele gebied maar één telefoonmast die telefoons registreert. Bovendien zijn er twee drukke wegen waarop automobilisten rijden die de mast aanstralen met hun telefoons. Het was ook nog eens een drukke dag. Er zijn dus ontzettend veel telefoonnummers”, legt officier van justitie Pieter van Rest uit.
Een ander probleem: door een grote brand bij provider Vodafone in Rotterdam eerder dat jaar, belanden telecom-gegevens veel later bij de recherche.
De oplossing ligt misschien in Dedemsvaart
Toch is er een meevaller. De mobiele telefoon van Smit is meegenomen. De recherche gaat ervan uit dat het de daders zijn die ermee zijn gaan rijden. De telefoon heeft eerst een mast in Hoogeveen aangestraald en daarna eentje in het nabijgelegen Dedemsvaart. In Hoogeveen was de telefoon ongeveer een uur en in Dedemsvaart liep het spoor dood.
Van Rest:”Met de telefoon is niet gebeld. Het toestel is nooit meer boven water gekomen.” De sleutel voor de oplossing ligt dus mogelijk in Dedemsvaart. Rechercheurs spitten en denken, maar een link tussen de plaats en Smit of zijn sociale omgeving is er niet.
Goed nieuws komt van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Er zijn bij de vindplek van het lichaam van Berend Smit sporen gevonden van de waarschijnlijke dader of daders. Van Rest: “Wat precies zeggen we niet uit onderzoeksbelang. Maar ze kunnen leiden naar een dader en ook dienen als bewijs.”
Mooi allemaal, maar ruim zeven maanden later zit de recherche toch met een moordonderzoek zonder concreet zicht op een dader. Wat ze ook doen, de rechercheurs komen geen stap verder. Een taai dossier.
Overzicht: Dwingeloo, de vindplek van Smit, Hoogeveen en Dedemsvaart
Van de 25 rechercheurs die in november het raadsel probeerden te ontrafelen, zijn er nog zes over. De politie in het Noorden heeft het druk met negen nieuwe moordzaken met elf slachtoffers, maar blijft speuren naar de moordenaar of moordenaars naar Smit.
Als het onderzoek uiteindelijk niets oplevert, slokt de unit cold case van de noordelijke recherche de zaak op. Voor de nabestaanden blijft de prangende vraag ’waarom’. “Toch fijn dat er een nieuwe aanwijzing is: het spoor naar Dedemsvaart. Dat geeft nieuwe hoop en leidt mogelijk tot de oplossing”, laat Ciska eind juni weten.
Meer dan honderd getuigen
Het Openbaar Ministerie zegt al het mogelijke gedaan te hebben om de moord op te lossen. Naast het telecom-en forensisch onderzoek zijn er bijvoorbeeld meer dan honderd getuigen gehoord en heeft Opsporing Verzocht twee keer aandacht besteed aan de moord.
De recherche heeft ook twee ’profilers’ ingezet. Profilers proberen op basis van beschikbare informatie en beeld te schetsen van een dader en zijn herkomst. Justitie wil niets zeggen over de conclusies van de twee, behalve dat ze ’richtinggevend’ zijn. Er is tot nu toe niet één verdachte geweest. Voor de gouden tip is een beloning uitgeloofd van 15.000 euro.
Twee getuigen heeft de politie niet kunnen vinden. Op de dag dat Smit moet zijn vermoord, zagen wandelaars twee lichtgetinte mannen in sportkleding bij de plek waar Smit werd gevonden en op de parkeerplaats bij het zwembad. Of dit dezelfde personen zijn, is niet duidelijk.
Reacties
Dit verhaal is eerder gepubliceerd in Dagblad van het Noorden. Het leverde meerdere reacties op. Twee ervan gingen over een mogelijk vijfde scenario.
Smit zou volgens dat scenario verantwoordelijk gesteld zijn voor het verlies van een partij drugs die verstopt was in een hout. Hij werkt immers voor een bedrijf dat hout importeert.
Regelmatig worden drugs in Zuid-Amerika verstopt in partijen hout. Al dan niet zonder medeweten van het bedrijf dat het hout importeert of vervoert. Smit kan bedoeld of onbedoeld hierbij betrokken zijn geraakt. De recherche zegt dat uit het onderzoek niets is voortgekomen dat dit scenario ondersteunt.
Het zijn twee moorden die opvallend veel op elkaar lijken. Beide werden dit jaar in Drenthe gepleegd. In februari bracht Arjan de G. (24) in Emmen zijn vriendin Kim Stoker om het leven toen ze de relatie verbrak, dinsdag doodde de 19-jarige Jacco R. (19) zijn vriendin Annemieke van Dijk in Roden. Crime passionel op jonge leeftijd.
Bijna een half uur lang belde Jacco R. na het doodsteken van de 17-jarige Rodense met een vriend. Hij wilde een eind maken aan zijn leven. R. was ten einde raad. De wat stille jongen die net als Annemieke voetbalde bij VV Roden kon zich niet neerleggen bij het besluit van zijn vriendin om een punt te zetten achter de relatie. Bij de voetbalvelden pakte de politie hem op.
Kim Stoker (24)
De overeenkomsten tussen de moord op Kim Stoker en Annemieke van Dijk zijn talrijk. Ze werden thuis met een mes doodgestoken door hun (ex) partner, die vervolgens zelfmoord wilde plegen. Een verbroken relatie als oorzaak.
De ouders van de slachtoffers zijn een kind kwijt, de ouders van de daders hebben ineens een zoon die vastzit voor moord of doodslag.
Ik ben gisteren in Roden geweest. Gepraat met mensen in de straat, geluisterd naar leden van de voetbalvereniging. Ouders vertelden hoe bizar het was.
Dat een jonge meid en voetbaltalent er ineens niet meer is. En dat het ieders dochter had kunnen zijn. Omdat ieder kind een gewone vriend kan hebben die niet kan omgaan met een stukgelopen relatie. En het meest verschrikkelijke doet wat je dan de ander aan kunt doen.
Update: Jacco R. heeft inmiddels een bekentenis bij de politie afgelegd. De recherche onderzoekt nu of hij, zoals getuigen zeggen, met een mes en handschoenen naar de woning van Annemieke is gegaan om haar doelbewust van het leven te beroven.
