De verdachte van de moord op Marianne Vaatstra, Jasper S. (45), zou mogelijk aan een dissociatieve stoornis lijden. Die jaar geleden schermde S. met de stoornis toen hij voor de rechter stond voor joyriding.
Het is nog maar de vraag of hij echt lijdt aan deze afwijking. Belangrijker is de vraag: kan een moordverdachte op basis van deze stoornis worden ontslagen van alle rechtsvervolging en dus vrijuit gaan? Ja, dat kan. Neem de wurgmoord in Nietap.
Als er iemand weet hoe het zit met de dissociatieve stoornis bij rechtszaken, is het Ben Takkenkamp wel. De gedragsdeskundige uit Groningen onderzoekt al twintig jaar verdachten voor justitie. Voorbeelden zijn Willem van E., de serie- en prostitutiemoordenaar uit Harkstede, de moordenaar van Suzanne Wisman en de verdachten uit de Groninger HIV-zaak.
Ik sprak hem vanmiddag. Hij lepelde meteen de wurgzaak uit 2002 in Nietap op. Een spraakmakende zaak die landelijk veel aandacht trok. De 44-jarige O. B. werd getreiterd door zijn vrouw en ontstak in blinde woede. Het ene moment was hij nog gewoon boos, het volgende moment zat hij naast zijn vrouw die gewurgd bleek te zijn. Zijn handen zaten nog om haar hals.
De man zei bij de politie dat hij zich niet kon herinneren dat hij zijn eigen vrouw had gewurgd. Drie gedragsdeskundigen onderzochten de man. Conclusie: hij leed aan een dissociatieve
stoornis.
De man reageerde in een soort impuls. Was zich niet bewust van wat hij deed. Reageerde ‘op de automatische piloot’. De rechtbank in Assen besloot hem te ontslaan van alle rechtsvervolging. Hij ging dus vrijuit.
Voor de duidelijkheid: het komt bijna nooit voor.
Ben Takkenkamp:
“Een dissociatieve stoornis is een officiële psychiatrische diagnose. Die heb je in meerdere varianten. Het gevoel van iemand wordt tijdelijk losgekoppeld van de gebeurtenis. Er ontstaat bewustzijnsvernauwing. Iemand is zich minder of niet bewust van wat hij doet. Soms is een trauma oorzaak van de stoornis. Maar dat kan ook een hersenbeschadiging zijn.‘
Meestal veinst een verdachte de stoornis, om zo aan vervolging te ontsnappen. De meest extreme varianten van dissociatieve stoornis, zoals bij de Nietap-zaak, komen maar weinig voor. Maar het bestaat dus wel. En dat kan dus ontslag van alle rechtsvervolging opleveren.
Opvallend is dat S. bij de rechter zei dat hij niets meer wist van het joyriden. Volgens een buurman heeft S. al vaker over dit probleem verteld. De verdachte zou soms ’s nachts ineens op pad gaan. Soms stapte hij zomaar bij een ander in de auto. Zonder zich daarvan bewust te zijn.
Ik heb nergens zwart op wit gezien dat Jasper S. leidt aan een dissociatieve stoornis. Geen rapport of geen verklaring op papier van een deskundige. Het is dus puur speculeren. Maar als hij inderdaad lijdt aan de aandoening of zegt eraan te lijden, kan dat dus gevolgen hebben voor het strafproces.
Als Jasper de moord op Marianne Vaatstra gewoon bekent en feilloos alle details van de avond opsomt, praat eind dit jaar niemand meer over die ene stoornis met de moeilijke naam.
Mick van Wely
NOOT: morgen staat de volledige versie van dit verhaal in Dagblad vh Noorden en diverse andere GPD-bladen. Lees ook deze blog van forensisch arts Angela Carper
mickvanwely@gmail.com