Justitie eiste vandaag tegen een Rotterdammer bij het Arnhemse Hof de zwaarst mogelijke straf die er in Nederland bestaat: levenslang. In een zaak die nauwelijks bekendheid geniet: de Utrechtse drugsmoord. Over twee weken is de uitspraak. Oplegging van de straf zou bijzonder zijn. Levenslang is uit de mode.
De moord waarvoor levenslang werd geëist stamt uit januari 2008. Op de Dickenslaan in Utrecht schoten Leonard S. uit Rotterdam en een medeverdachte uit Breda de 30-jarige M. A. dood tijdens een ruzie over drugs. De advocaat-generaal sprak vandaag van een opzettelijk schot. Een executie. Hij noemde S. zeer gewelddadig en volstrekt gewetenloos. S. heeft zich nooit willen laten onderzoeken.
De Antilliaan S. was net elf dagen vrij. Hij had een celstraf van negen jaar uitgezeten voor twee pogingen tot doodslag. En de schietpartij aan de Dickenslaan is niet het enige delict waarvan S. verdacht wordt. Hij zou met de medeverdachte ook een overval hebben proberen te plegen in Eindhoven. S. zwaait zijn hele leven al met vuurwapens.
De rechtbank in Utrecht had S. eerder 30 jaar opgelegd (lees vonnis). Was in 2006 de maximale, tijdelijke gevangenisstraf niet verhoogd van 20 naar 30 jaar, dan had de Rotterdammer hoogst waarschijnlijk al levenslang gekregen. De rechtbank motiveerde de keuze voor 30 jaar in plaats van levenslang op de volgende wijze:
‘Daar staat tegenover dat verdachte thans 27 jaar oud is en dat levenslange gevangenisstraf, behoudens gratiëring, levenslang duurt. Tussentijdse toetsing van een levenslange gevangenisstraf is namelijk naar de thans van kracht zijnde wettelijke regelingen niet aan de orde. Derhalve zou veroordeling tot levenslange gevangenisstraf verdachte ieder perspectief op invrijheidstelling ontnemen. Voorts heeft de rechtbank overwogen dat de wet thans voorziet in de mogelijkheid tot het opleggen van een zeer langdurige tijdelijke gevangenisstraf en dat in dat geval bovendien aan een eventuele voorwaardelijke invrijheidstelling met het oog op het voorkomen van recidive strenge voorwaarden kunnen worden verbonden.’
Het Arnhemse Hof doet op 23 mei uitspraak in de Utrechtse drugsmoord. Legt het Hof levenslang op, dan zou dat voor het eerst sinds maart 2008 zijn dat de zwaarste straf wordt opgelegd voor een delict in Nederland gepleegd. In dit decennium werd de straf levenslang 22 keer (tot nu toe) onherroepelijk opgelegd. Dat is bijna net zo vaak als in de 55 (!!) jaar ervoor.
Sinds de laatste keer dat de straf levenslang werd opgelegd in 2008, ‘ontsnapten’ 16 personen aan de straf levenslang. Eén kanttekening: bij een aantal van deze zaken dient nog een hoger beroep. Dus het kan nog.
De belangrijkste redenen voor het feit dat levenslang minder vaak wordt opgelegd? In ieder geval de verhoging van de maximale tijdelijke straf van 20 naar 30 jaar. Vroeger was het verschil te groot tussen levenslang de hoogst, tijdelijke straf. Twintig jaar kon dan in de ogen van de rechters te weinig zijn voor een zeer ernstig delict. Immers: het betekende dat iemand dan na zo’n 14 jaar alweer de bajes mocht verlaten. De keuze viel dan op levenslang.
Een ander, mogelijke reden is de rol van het Forum Levenslang. Het Forum, met onder meer de advocaat Wim Anker, vestigt sinds halverwege 2008 de aandacht op het perspectiefloze van de straf levenslang. En hekelt het huidige gratiebeleid.
Dertig jaar betekent in principe twintig jaar zitten. Dat is wel een zeer aanzienlijke straf. Omdat levenslang gezien het huidige gratiebeleid (in praktijk) betekent dat een veroordeelde blijft zitten tot de dood, zijn rechters uiterst terughoudend met de straf levenslang. Er zijn twee ‘levenslangen’ die al langer dan 25 jaar vastzitten. Dat is in ieder geval sinds 1940 niet meer voorgekomen. Het was gebruikelijk dat levenslang werd omgezet in een tijdelijke straf. Een veroordeelde zat dan effectief gemiddeld zo’n 17 jaar vast.
Mijn voorspelling voor 23 mei: opnieuw 30 jaar voor Leonard S. Overigens zou levenslang voor S. om nog een andere reden bijzonder zijn. De Rotterdammer zou de eerste Antilliaan zijn die de straf in hoger beroep opgelegd krijgt. Het is vaker geprobeerd, maar niet gelukt.
Eind dit jaar is mijn boek Levenslang klaar. U kunt zich hier aanmelden en krijgt dan een seintje wanneer het boek in de winkel ligt.
