Alasam S. is door de Groninger rechtbank dinsdagmiddag veroordeeld tot 28 jaar cel voor de moorden op zijn vriendin Renske Hekman en de politieman Dick Haveman in Baflo in april 2011. De rechtbank achtte twee keer moord en twee keer poging moord bewezen, maar legde geen levenslang op zoals was geëist door justitie.
De motivering van de rechtbank om geen levenslang op te leggen is bijzonder. De rechter zei namelijk onder meer dat levenslang ‘geen enkel perspectief‘ biedt op terugkeer in de maatschappij. En erkent daarmee dat gratie in praktijk niet (meer) bestaat.
Tot nu toe gebruikten rechters in vonnissen en arresten vaak het woord ‘in beginsel’. Dat levenslang ‘in beginsel’ definitieve verwijdering uit de maatschappij betekent. Een slag om de arm omdat we in Nederland gratie kennen. Maar de praktijk leert dat gratie niet meer wordt verleend. Terwijl dat tot 1986 wél de praktijk was. Zeker na de Tweede Wereldoorlog kreeg iedere levenslanggestrafte gratie. Teeven zei onlangs ook nog: ‘Levenslang is levenslang’.
Het wordt spannend. Zowel justitie als de advocaat van Alasam S. gaan hoogstwaarschijnlijk in beroep. Het OM zal weer levenslang eisen en stellen op basis van jurisprudentie dat levenslang geen levenslang hoeft te betekenen. De Hoge Raad heeft in 2009 en 2011 gezegd dat levenslang niet inhumaan is omdat er gratie bestaat. Het is 2009 verleend aan een terminale ‘levenslange’ (dat was iemand die een in het buitenland opgelegd straf hier mocht uitzitten).
De advocaat van Alasam S., Mathieu van Linde, zal aanvoeren dat levenslang wél inhumaan is en vanwege het perspectiefloze in strijd met het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Hij staat een cliënt bij, bij wie al vier gratieverzoeken zijn afgewezen zonder duidelijke motivering. Loi Wah C. is recordhouder gratieverzoeken.
Als de zaak bij de Hoge Raad belandt (en die kans is groot), zal die zich opnieuw uitspreken over het levenslang-aspect in de Baflo zaak. De vraag is wat de Raad dan gaat doen. Er is namelijk sinds 2011 wezenlijk weinig veranderd wat betreft gratie. In de zaak C. is niet opnieuw een verzoek ingediend. En bij andere levenslang-zaken voor zover bekend evenmin.
Als een nieuw gratieverzoek van Van Linde voor zijn cliënt afgewezen wordt voordat de Hoge Raad zich uitspreekt over ‘Baflo’ (als dat gebeurt, en die kans is levensgroot), dan kan de Hoge Raad wel eens gaan oordelen dat gratie in praktijk of de facto, net zoals de rechter dinsdag zei, niet meer bestaat. En dan is levenslang in principe in strijd met het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Mick van Wely