Even de hondjes uitlaten. Zo trekt Berend Smit (55) op 4 november de deur van zijn huis in Dwingeloo dicht. Een gewone man, een gewone dag. Smit wordt drie dagen later dood gevonden in een bos. Onder wat bladeren. Doodgeschoten. Het betekent een bijna onmogelijk dossier voor politie en het openbaar ministerie.
Koopzondag op de hei. Zo lijkt het die vierde dag van november in Nationaal Park Dwingelderveld. De zon lokt natuur-en sportliefhebbers naar de hei en de bossen. Het is druk in het schilderachtige, typisch Drentse gebied tussen het dorpje Dwingeloo en de drukke A28.
Ook Berend Smit trekt er om even voor half drie ’s middags op uit. De blonde en bebrilde salesmanager van Sneek Hout in Den Ilp kan dat weer. Zijn schouder is redelijk hersteld van een val van de trap thuis en de schouderoperatie die hier op volgde.
In het omcirkelde gebied werd Smit gevonden
In zijn zwarte Peugeot 508 rijdt de als joviaal, charmant en charismatische bekend staande Smit over de kronkelende N855 vanuit Dwingeloo naar het bos om te wandelen met zijn twee Shih Tzu-hondjes Guusje en Missy. Hij parkeert zijn auto op een parkeerplaats tussen de A28 en Dwingeloo en praat hier nog even met een bekende.
Aan het eind van de middag kijkt zijn vriendin Ciska Postma thuis op de klok. Waar blijft haar vriend? Het wordt vijf uur, zes uur. De ongerustheid wordt beknellend. Om half zeven pakt de vrouw die Smit vijf jaar geleden via een datingsite leerde kennen, de telefoon. Ze waarschuwt de politie. De politie Noord heeft er een vermissing bij.
Zondagnacht om twee uur vinden agenten de auto van Smit op een carpoolplek aan de Spieregerweg, vlakbij de A28. Een paar kilometer verwijderd van de plek waar hij vermoedelijk is gaan wandelen met de honden.
Maandagochtend 5 november kijkt een voorbijganger op de parkeerplaats van zwembad de Paasbergen vreemd op. Hij hoort geblaf uit een grote, rode bladcontainer. Bovenop de bladeren ligt één van de twee hondjes van Smit en Ciska. Een dag later duikt het tweede hondje Guusje op bij de woning van Smit en zijn vriendin Ciska.
De auto, de twee hondjes: die zijn terecht. Maar Smit is spoorloos. Politiemensen, familieleden en vrienden van Smit beginnen maandag wanhopig het bosgebied aan de Spieregerweg bij de A28 uit te kammen. Het levert allemaal niets op.
ME’ers kammen het bosgebied uit
Woensdag kammen leden van de Mobiele Eenheid het bos uit. Een ME’er loopt iets van het pad af, dat langs een monument voor een in de oorlog gefusilleerde boswachter loopt.
In een greppel op zes meter afstand van het pad ontwaart hij wat kleuren. Als de ME’er dichterbij komt ziet hij het lichaam van een man. Het is Berend Smit.
Sectie leert dat hij door pistoolschoten om het leven is gebracht. Het lichaam werd, zo lijkt het, haastig weggemoffeld. Een Team Grootschalige Opsporing stort zich op de moord. Forensisch specialisten doen onderzoek op de plek waar Smit is gevonden, de auto van Smit gaat naar het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) in Rijswijk voor sporenonderzoek en de politie houdt een passantenonderzoek.
De politie heeft niet één plaats delict, maar drie. De greppel waar Smit is gevonden, de parkeerplaats bij het zwembad waar het hondje werd gevonden en de carpoolplaats waar de auto van Smit stond.
Op een bord in het politiebureau in Meppel tekenen rechercheurs scenario’s uit. Mogelijke achtergronden van de moord. Het motief is onduidelijk. Smit lijkt een man
Alex Wiegmink
met een onbesmuikt verleden en van recente bedreigingen is niets bekend.
De moord vertoont op het eerste gezicht wat parallellen met de bekende Posbank-moord. Alex Wiegmink verdween in 2003 tijdens het joggen in de bossen bij Rhenen. Hij werd later tachtig kilometer verderop dood in een kofferbak gevonden. Wiegmink was ook een man met een vlekkeloos verleden.
Wat kan het motief zijn bij de moord op Smit? De recherche schetst vier scenario’s:
Het scenario ’verkeerde man op de verkeerde plek’: mogelijk was Smit onbedoeld getuige van een misdrijf. De Dwingelder zag iets wat hij niet mocht zien. Een drugsoverdracht, een bedreiging of een simpele poging om een auto te stelen.
Het scenario ’roof ’: iemand wilde Smit in het bos beroven. Van zijn horloge, telefoon of auto. De daders raakten in gevecht met hem of schoten hem simpelweg dood om herkenning te voorkomen. Misschien had Smit iets in zijn bezit waarvan niemand het bestaan weet.
Het scenario ’wraak’: een persoonlijk conflict werd Smit fataal. Een vete. Iemand wilde hem straffen voor iets of had een andere reden om hem te doden. Of te laten doden.
Het scenario ’vergissing van persoon’: de onfortuinlijke Smit werd aangezien voor een ander. De verkeerde persoon is doodgeschoten.
Er is een gebeurtenis die past binnen het derde scenario: dat van het persoonlijke
De container waarin het hondje werd gevonden
conflict. Het is vreemd dat het hondje in een bladcontainer is gevonden, 4,5 kilometer verwijderd van het plek waar Smit is gevonden. Niet in de richting van Spier waar de auto van Smit werd gevonden, maar de tegenovergestelde kant op.
Het hondje is er ingegooid. Alsof iemand wilde voorkomen dat het hondje weg zou lopen. Bekommert iemand die in staat is om een man dood te schieten zich om het lot van een hondje? Of moest het van iemand per se gespaard worden?
Het is een vraag die de recherche tart. Een antwoord is er niet. Naast de container prijken bandensporen. Iemand is met hoge snelheid weggereden. Dwars over een stuk gras. Hij nam vlakbij de container een bocht niet eens.
Terwijl op zondagmiddag 16 november vriendin Ciska en vrienden en familieleden bedroefd afscheid nemen van Smit in de Vennekerk in Winschoten, pluist de recherche telefoongegevens uit.
Iedereen die in de buurt van de vindplek van het lichaam van Smit is geweest met een telefoon wordt in kaart gebracht. Dit onderzoek kan een verdachte of meerdere verdachten naar voren schuiven.
Ciska, de vriendin van Berend
’Telecom-onderzoek’ in een bosgebied zou makkelijker moeten zijn dan in een stedelijke omgeving met talloze bellers. Maar alles wat nu tegen kan zitten, zit tegen.
“Er is in het hele gebied maar één telefoonmast die telefoons registreert. Bovendien zijn er twee drukke wegen waarop automobilisten rijden die de mast aanstralen met hun telefoons. Het was ook nog eens een drukke dag. Er zijn dus ontzettend veel telefoonnummers”, legt officier van justitie Pieter van Rest uit.
Een ander probleem: door een grote brand bij provider Vodafone in Rotterdam eerder dat jaar, belanden telecom-gegevens veel later bij de recherche.
De oplossing ligt misschien in Dedemsvaart
Toch is er een meevaller. De mobiele telefoon van Smit is meegenomen. De recherche gaat ervan uit dat het de daders zijn die ermee zijn gaan rijden. De telefoon heeft eerst een mast in Hoogeveen aangestraald en daarna eentje in het nabijgelegen Dedemsvaart. In Hoogeveen was de telefoon ongeveer een uur en in Dedemsvaart liep het spoor dood.
Van Rest:”Met de telefoon is niet gebeld. Het toestel is nooit meer boven water gekomen.” De sleutel voor de oplossing ligt dus mogelijk in Dedemsvaart. Rechercheurs spitten en denken, maar een link tussen de plaats en Smit of zijn sociale omgeving is er niet.
Goed nieuws komt van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Er zijn bij de vindplek van het lichaam van Berend Smit sporen gevonden van de waarschijnlijke dader of daders. Van Rest: “Wat precies zeggen we niet uit onderzoeksbelang. Maar ze kunnen leiden naar een dader en ook dienen als bewijs.”
Mooi allemaal, maar ruim zeven maanden later zit de recherche toch met een moordonderzoek zonder concreet zicht op een dader. Wat ze ook doen, de rechercheurs komen geen stap verder. Een taai dossier.
Overzicht: Dwingeloo, de vindplek van Smit, Hoogeveen en Dedemsvaart
Van de 25 rechercheurs die in november het raadsel probeerden te ontrafelen, zijn er nog zes over. De politie in het Noorden heeft het druk met negen nieuwe moordzaken met elf slachtoffers, maar blijft speuren naar de moordenaar of moordenaars naar Smit.
Als het onderzoek uiteindelijk niets oplevert, slokt de unit cold case van de noordelijke recherche de zaak op. Voor de nabestaanden blijft de prangende vraag ’waarom’. “Toch fijn dat er een nieuwe aanwijzing is: het spoor naar Dedemsvaart. Dat geeft nieuwe hoop en leidt mogelijk tot de oplossing”, laat Ciska eind juni weten.
Meer dan honderd getuigen
Het Openbaar Ministerie zegt al het mogelijke gedaan te hebben om de moord op te lossen. Naast het telecom-en forensisch onderzoek zijn er bijvoorbeeld meer dan honderd getuigen gehoord en heeft Opsporing Verzocht twee keer aandacht besteed aan de moord.
De recherche heeft ook twee ’profilers’ ingezet. Profilers proberen op basis van beschikbare informatie en beeld te schetsen van een dader en zijn herkomst. Justitie wil niets zeggen over de conclusies van de twee, behalve dat ze ’richtinggevend’ zijn. Er is tot nu toe niet één verdachte geweest. Voor de gouden tip is een beloning uitgeloofd van 15.000 euro.
Twee getuigen heeft de politie niet kunnen vinden. Op de dag dat Smit moet zijn vermoord, zagen wandelaars twee lichtgetinte mannen in sportkleding bij de plek waar Smit werd gevonden en op de parkeerplaats bij het zwembad. Of dit dezelfde personen zijn, is niet duidelijk.
Reacties
Dit verhaal is eerder gepubliceerd in Dagblad van het Noorden. Het leverde meerdere reacties op. Twee ervan gingen over een mogelijk vijfde scenario.
Smit zou volgens dat scenario verantwoordelijk gesteld zijn voor het verlies van een partij drugs die verstopt was in een hout. Hij werkt immers voor een bedrijf dat hout importeert.
Regelmatig worden drugs in Zuid-Amerika verstopt in partijen hout. Al dan niet zonder medeweten van het bedrijf dat het hout importeert of vervoert. Smit kan bedoeld of onbedoeld hierbij betrokken zijn geraakt. De recherche zegt dat uit het onderzoek niets is voortgekomen dat dit scenario ondersteunt.
Eind september ligt mijn nieuwe boek Levenslang in de winkel! Het boek is inmiddels klaar en gaat binnenkort naar de drukker. Spannende ‘faction’, maar ook een onmisbaar naslagwerk. Het resultaat van drie jaar research. Met een voorwoord van misdaadjournalist Peter R de Vries. Aanmelden voor de exacte publicatiedatum kan hier: mickvanwely@gmail.com
Media en politiek houden zich op een veel te oppervlakkige, populistische manier bezig met strafrechtelijke kwesties. Alles draait om ‘hard aanpakken!’. Een zorgelijke Pavlov-reactie.
Dat schrijft de advocaat Hendrik Sytema (40) in zijn gastcolumn ‘Hard aanpakken!‘ voor de rubriek HetPleidooi. Sytema is advocaat bij HoogendamAdvocaten in Den Haag. Hij stond soapster Samantha ‘Barbie’ van der Plas bij en verdedigde eerder een verdachte in het proces rond de liquidatie van de Haagse vastgoedhandelaar Victor ’t Hooft.
Lekker kort door de bocht: hard aanpakken!!
Het strafrecht is soms net als voetbal. Het zijn beide dankbare onderwerpen voor aan de borreltafel en op TV. Nog interessanter wordt het als de onderwerpen tegelijkertijd aan bod komen. Voetbalrellen, omkoping, bekende spelers met losse handjes of een losse seksuele moraal, het houdt niet op.
Sinds kort is er de grensrechterzaak, waarin voornamelijk jeugdige amateurspelers die een grensrechter molesteerden terechtstaan. Een zaak die begrijpelijkerwijs de gemoederen zeer bezighoudt. Maar zoals voor veel onderwerpen geldt: maar weinigen hebben er verstand van, terwijl velen er een mening over hebben.
Zolang een mening over voetbal gaat, kan die weinig kwaad. Iedereen vindt wel wat van de wissel van Robben tegen Tsjechië. Maar die mening – deskundig of niet – doet er niet zoveel toe. Het levert vooral leuke TV op. De gevatte Johan Derksen die de onnozele Hans Kraay jr. weer eens de les leest, we kunnen er geen genoeg van krijgen.
In het strafrecht ligt dat anders. Omdat meningen over het strafrecht uiteindelijk via het politieke proces rechtstreeks invloed hebben op de maatschappelijke realiteit. Laat ik vooropstellen dat ik niemand het recht wil ontzeggen een mening te hebben over het strafrecht, laat staan deze te verkondigen. Ik wil tenslotte ook een mening kunnen hebben over de kwaliteit van de bondscoach. Ook al heb ik geen verstand van voetbal.
‘We gaan ze keihard aanpakken!’
Het probleem ligt meer in hoe politiek en media met strafrechtelijke kwesties omgaan en welke gevolgen dit heeft. Vooral in de politiek, maar ook in de media gaat het er namelijk om het onderwerp simpel te houden.
Nuanceringen zijn niet welkom, want die doen afbreuk aan de daadkracht die de boodschap moet uitdragen. Stevige soundbites zijn immers bepalend voor kijkcijfers en electoraal succes. ‘Hard aanpakken’ is dan ook de Pavlov-reactie van de politiek op ieder probleem dat zich voordoet.
Google maar eens op deze woorden, al dan niet in combinatie met de namen Teeven of Opstelten. Hard aanpakken dus. Het liefst naar aanleiding van een extreem incident waarbij een ‘hardwerkende burger’ slachtoffer is geworden van minderjarigen, liefst allochtonen.
Zeer recent nog leidde de vrijspraak in de Nijmeegse scooterzaak tot grote maatschappelijke verontwaardiging die binnen no time in de Tweede Kamer het voorstel tot ‘ongedeeld daderschap’ opleverde.
De door het CDA voorgestelde wijziging van de strafwet introduceert risico-aansprakelijkheid in het strafrecht. Kort gezegd houdt het in dat wanneer iemand deel uitmaakt van een groep hij – zonder dat duidelijk is wat ieders aandeel is – volledig aansprakelijk kan worden gehouden voor wat een ander binnen de groep doet. Ook zonder instemming of medeweten.
Een treffend voorbeeld van het voorgaande is ook de uitzending van het TV-programma Zembla (oktober 2007) over taakstraffen. Zembla wist – niet gehinderd door enige kennis van zaken – publiek en politiek ervan te overtuigen dat moordenaars taakstraffen kregen.
Deze uitzending heeft via toenmalig Kamerlid Teeven rechtstreeks bijgedragen aan een wangedrocht van een wetsartikel, namelijk één die de rechter de vrijheid ontneemt om een in zijn ogen passende straf op te leggen (art. 22b Sr).
Ook andere ontwikkelingen op het gebied van bijvoorbeeld slachtofferrechten, DNA-wetgeving, ontnemingswetgeving, voorlopige hechtenis of opsporingsbevoegdheden laten een tendens zien waarin de politiek het strafrecht instrumenteel inzet.
Met nog strengere of nog ruimere wetgeving lossen we het probleem op, zo luidt steeds de boodschap. Het blijkt echter iedere keer wetgeving die drijft op de kurk van de publieke – en daarmee ook politieke – opinie dat het strafrecht het enige en ultieme middel is om maatschappelijke problemen op te lossen. Terwijl het dat niet is.
Vrijgegeven beelden zorgen voor veel ophef en spierballentaal
Is dit erg? Ja. Omdat het uiteindelijk u zelf treft. Of uw kind. Terwijl u blijft denken dat dat niet zo is. Op basis van de eerder genoemde reeds verruimde wetgeving kan uw kind verplicht worden zijn DNA af te staan na een veroordeling voor een vernieling van een oude fiets.
Uw kind kan verplicht worden op te draaien voor criminele winst van onvindbare anderen, of voor schade veroorzaakt door anderen. Uw kind kan lang in voorarrest blijven zonder dat zijn schuld vaststaat, omdat anderen iemand van het leven hebben beroofd.
En het is nog erger omdat die zogenaamde aanpak afleidt van werkelijke oplossingen. Niemand stelt namelijk de vraag: lost hard aanpakken (veelal synoniem voor: verhoog de straf en stel niet te veel eisen aan het bewijs) de criminaliteit wel op? Zolang niet bijvoorbeeld in de politie geïnvesteerd wordt om de pakkans te vergroten of oorzaken zoals schooluitval niet worden voorkomen?
En pakken we wel degenen die gepakt moeten worden, of blijven de grote jongens buiten schot?
Bovendien verhult die geveinsde daadkracht dat het een groot risico met zich meebrengt dat volstrekt onschuldigen gecriminaliseerd worden. En dat het enkel inzetten op harder en langer straffen, maar tegelijkertijd bezuinigen op rechtspraak, rechtsbescherming, politie, psychiatrische zorg, speciaal onderwijs, buurtwerk en gevangenenzorg precies die gevolgen heeft die men zegt te willen voorkomen. Namelijk meer criminaliteit, meer recidive.
Die gevolgen worden echter onvoldoende benoemd, of hooguit gebagatelliseerd. Het is namelijk een impopulaire boodschap. Omdat die niet staat voor daadkracht, maar voor een softe linkse aanpak die bovendien veel geld van de hardwerkende belastingbetaler kost. Daderknuffelen!
Het is een boodschap die ook veel uitleg vergt. En voor die uitleg is geen tijd. De wereld draait doorrrr! In dit kille klimaat opereert ook de strafpleiter. De steeds luider wordende roep om streng en hard te straffen houdt gelijke tred met het toenemende onbegrip voor strafrechtadvocaten die mensen bijstaan die ‘hard aangepakt’ worden.
Dat die mensen verdachte zijn en niet per definitie dader wordt vaak gemakshalve vergeten. Dat het opkomen voor een verdachte ook een algemeen belang in zich draagt, komt al helemaal niet in Frage.
Het zou goed zijn als strafpleiters in staat zouden zijn dit onbegrip weg te nemen. De media bieden – overigens niet zozeer uit nobele motieven – de strafrechtadvocaat graag een podium. De vraag is echter of er goed gebruik van wordt gemaakt.
Het evenwicht, de nuance is zoek in media en politiek
Veel bekende advocaten hebben hun PR prima op orde, maar veel begrip over de rol van de raadsman in strafzaken levert een TV-optreden doorgaans niet op. De bijdrage is veelal een voorbode van het pleidooi dat voor de rechtbank gevoerd zal worden. Maar door de beperkte tijd en de natuurlijke neiging zich zeer specifiek te richten op de eigen cliënt, wreekt zich ook hier het ontbreken van de nuance.
En dat is spijtig. Want de rol van de raadsman is wel degelijk uit te leggen. En het onderscheid tussen doodslag en openlijk geweld de dood ten gevolge hebben ook. Wellicht wat ingewikkelder, maar ook dat en waarom er grenzen zijn aan strafrechtelijke aansprakelijkheid is goed voor het voetlicht te brengen.
Een genuanceerde en misschien wat minder ‘incident-driven’ kijk op strafrecht en criminaliteitsbestrijding in de media en de politiek zal wellicht kunnen bijdragen aan het voorkomen van volstrekt onzinnige, onnodige en gevaarlijke wetsvoorstellen, enkel omdat een mogelijk schuldige vrijuit gaat.
Hopelijk voorkomt het ook dat de draconische bezuinigingsvoorstellen over de gehele linie van de strafrechtspleging doorgang vinden. Anders is het wachten op het volgende incident. Dat dan weer een nog hardere aanpak en een nog extremere wetgeving in het leven roept.
Maar dan is Leiden misschien in last. Als u of uw kind het zelf gaat merken, zult u zeggen: “Mag dat allemaal zomaar?” Het antwoord is dan: “Ja, dat mag.” Volgens de wet. Dus volgens uzelf. En wie schakelt u dan in om u te redden? Een advocaat of minister Opstelten?
Janny de Kruys-Deen (88) werd op 16 juni 2009 ’s ochtends vroeg dood aangetroffen in haar bed in een kamer van het verpleeghuis ABC in Meppel. Ze was vastgetaped en half ontkleed. Mensonterend. Vandaag staat de verdachte van de moord op de vrouw voor de rechtbank in Assen.
Bijna vier lang kon de politie het ABC-mysterie niet oplossen. Er werd zelfs een DNA-bevolkingsonderzoek gehouden. Uiteindelijk was er toch succes.
Ehsan M. (22) werd eind 2012 opgepakt nadat hij DNA moest afstaan voor de mishandeling van agenten. Er was een match met een spoor op het lichaam van De Kruys-Deen. Bijzonder detail: M. was eerder al opgeroepen om DNA af te staan voor het DNA-bevolkingsonderzoek, maar weigerde toen.
M. ontkent de vrouw om te hebben gebracht. Is de DNA-match genoeg om hem te veroordelen? Wat is het aanvullend bewijs dat justitie zegt gevonden te hebben in de woning van M. in Meppel?
Volg vandaag de rechtszaak op Twitter: @mickvanwely
UPDATE: Het openbaar ministerie (OM) in Assen heeft vrijdagmiddag acht jaar cel en tbs geëist tegen verdachte Ehsan M. (22) voor het ombrengen van Janny de Kruys-Deen (88) uit Meppel. De officier van justitie achtte doodslag bewezen.
Op het lichaam van De Kruys-Deen en tape waarmee de vrouw was vastgesnoerd zat naast DNA ook een vingerafdruk van M. De tape kwam volgens het Nederlands Forensisch hoogstwaarschijnlijk van een rol tape die in de woning van M. was gevonden.
Een sleutel in de woning paste op het slot van een fiets die vlakbij het verzorgingstehuis was aangetroffen. Justitie gaat ervan uit dat de fiets door de moordenaar is gebruikt. Naast de fiets waren voetafdrukken gevonden die overeenkwamen met een voetafdruk op de vensterbank van de kamer van het slachtoffer.
De advocaat verweet het OM tunnelvisie. Volgens haar is er sprake van een andere dader. Ze baseer zich onder meer op het gegeven dat er DNA van een onbekende persoon is aangetroffen op de recherbil van De Kruys-Deen.
Gedragsdeskundigen verklaarden M. verminderd toerekeningsvatbaar. Hij heeft onvoldoende controle op zijn impulsen, kent antisociale trekken en is zwakbegaafd.
Een passage uit een opinieverhaal over Holleeder: (oktober 2012, Dagblad van het Noorden)
Tactisch charmeoffensief (Mick van Wely)
Willem Holleeder werd maandag opnieuw gepakt op verdenking van afpersing. Weinig verrassend. Een half jaar geleden kreeg hij in de media nog alle ruimte voor zijn charmeoffensief. De gepensioneerde ex-boef. Niet dus.
Ik heb me na zijn vrijlating vorig jaar enorm gestoord aan de knuffelstatus die Holleeder kreeg. Een optreden in College Tour, een eigen column, fotosessies met mensen die gezellig wilden poseren met Willem. Er kwam zelfs een duet met Lange Frans.
Het kon allemaal, want Willem had zijn straf uitgezeten. En de oud-Heineken ontvoerder was daarmee gerehabiliteerd. Weer een gewone burger. Iemand die toch geen gevaar meer zou vormen met zijn hartproblemen. Iemand die wellicht snel zou worden geliquideerd. Kortom, een ex-boef.
Maar Willem strooide het publiek zand in de ogen. Een tactisch charmeoffensief. En iedereen trapte er in.
De Amsterdammer geldt nog steeds als verdachte in het liquidatieproces Passage, Er is weliswaar nog geen vervolgbeslissing genomen, maar toch. Holleeder moet justitie ook nog 18 miljoen euro terugbetalen: de vordering uit zijn eerder ‘afpersproces’.
De topcrimineel bedreigde na zijn vrijlating vorig jaar misdaadjournalist Peter R. de Vries nota bene in zijn eigen huis en is nu opgepakt op verdenking van afpersing.
Holleeders criminele carrière is niet zomaar voorbij. Goed: hij moet nog veroordeeld worden, maar een nieuwe bajesperiode hangt in de lucht. Het kan best nog wel eens lang duren voordat Holleeder opnieuw college geeft in College Tour..
In een woning in Harlingen is dinsdagochtend een 34-jarige man dood aangetroffen. Het gaat om Jacob Vellinga, één van de bewoners van het pand dat bekend staat als overlastadres.
Vellinga lijkt door geweld om het leven te zijn gebracht. Sectie moet uitwijzen of er daadwerkelijk sprake is van een misdrijf. In het pand aan de Domela Nieuwenhuisstraat verblijven meerdere mensen die er regelmatig voor overlast zorgen.
Drie bewoners zijn door de politie opgepakt. Een van de drie is een 52-jarige vrouw die gedurende een groot deel van het jaar verblijft op een camping in Makkum. De andere twee zijn Harlingers van 36 en 49 jaar.
Mocht er inderdaad sprake zijn van een misdrijf dan is Vellinga het negende moord/doodslag slachtoffer in het Noorden tot dusver dit jaar.
Het eerste krantenbericht over de zaak Bont (01-08-1995, Nieuwsblad van het Noorden)
De moord op Antoinette Bont. Het is de meest lugubere en boeiende cold case zaak die ik ken. Vanwege de manier waarop de Groninger prostituee lijkt te zijn gemarteld en is gedood en omdat er zoveel en bijzonder onderzoek is gedaan om de moord op te lossen. Eindelijk is er nu een DNA-profiel van de vermoedelijke moordenaar. Het wachten is op een match. Of een tip (mickvanwely@gmail.com). Lees hier het hele dossier dat bij nieuwe ontwikkelingen en informatie bijgewerkt wordt. Er volgen nog extra interviews met betrokkenen.
Jong verslaafd
Antoinette als tiener
Antonia Johanna Cornelia Bont groeit op in een woonwagenkamp in Groningen. Vader verdient de kost met de verkoop van dope, Antoinette raakt al als jonge tiener verslaafd aan de heroïne. De in 1971 geboren Antoinette gaat in de stad tippelen om aan geld te komen.
Soms vindt ze de kracht om zich te melden bij een afkickkliniek. Maar na een paar dagen clean te zijn wint de spuit het weer van haar wilskracht.
Net als collega Jolanda Meijer (verdwenen in 1998) klust Antoinette bij door klanten te beroven. Rippen. Ze chanteert, bedriegt en steelt. Antoinette, werknaam ‘Saskia’ is altijd bewapend. Aan haar onderarm heeft ze een mes vastgebonden dat ze snel kan pakken. Voor bedreiging van anderen en ter verdediging.
In 1992 pakt de politie Bont op omdat ze de seriemoordenaar Hans van Zon heeft beroofd. Van Zon kreeg levenslang in 1970 voor drie moorden in Utrecht. Justitie verleende hem gratie in 1986, waarna hij een flatwoning in Delfzijl betrok. Van Zon bezocht regelmatig prostituees in Groningen. Hij overleed in 1998.
In de nacht van 26 juli op 27 juli 1995, Bont is dan 24, speelt de straatprostituee voor Sinterklaas op de tippelzone aan de Praediniussingel in Groningen. Ze deelt drugs uit aan andere tippelaarsters. Bont koopt voor 300 gulden en Duitse marken aan heroïne bij een dealer. De Groningse lacht, want haar zakken zijn gevuld. Een ongekende luxe.
De Lucas-tattoo
Rond twee uur in de ochtend van 27 juli wordt ze voor het laatst gezien. Bont zegt tegen andere vrouwen op de tippelzone dat ze haast heeft, omdat er klanten op haar wachten. De nacht slokt haar op. Weg is ‘Saskia’. Haar vriend Lucas doet een paar dagen later aangifte van vermissing.
Vier dagen later, het is dan 31 juli 1995. Twee mannen zien rond half één ’s middags in het Winschoterdiep bij Zuidbroek iets van plastic dobberen dat met touw is omwonden. Er hangt een flinke stank om het pakket.
Als de politie later die middag het touw losknoopt en langzaam vier met tape aan elkaar geplakte Komo-vuilniszakken van het pakket afwikkelt, ziet ze een zwaar toegetakelde romp van een vrouw.
De verpakte romp van Bont (met rechts de siersteen)
Het blijkt de verdwenen Bont te zijn. Op de romp prijkt een tattoo met de naam van haar vriend en pooier: Lucas. Bont is doodgeschoten en daarna in stukken gehakt. Waarschijnlijk met een sabel. Aan het touw is een siersteen bevestigt. Die moest de romp onder water houden.
Forensisch specialisten halen met een pincet tientallen kogeltjes uit haar hele romp. Het zijn kogeltjes van een jachtgeweer en kogeltjes uit een luchtdrukpistool of -buks. Ze zijn van dichtbij afgeschoten. Kogeltjes in haar hart hebben vermoedelijk geleid tot haar dood. De vrouw moet door de vele schoten verschrikkelijk hebben geleden. Het lijkt op pure marteling.
Heeft iemand op Bont geschoten met de luchtbuks om haar te straffen of om Bont iets te laten opbiechten? Was haar moordenaar een pure sadist die er simpelweg lol in had haar te martelen?
De tas met de ledematen (links is de hand van Bont te zien)
Drie dagen later, hemelsbreed zo’n 25 kilometer ten westen van Zuidbroek. Twee jongens zien ’s avonds rond zes uur in het Peizerdiep aan de rand van het Drentse Roderwolde een groene tas drijven. Nieuwsgierig hengelen ze de tas uit het water. Tot hun grote schrik zien ze een hand in de tas. Eén van de jongens denkt nog dat het om een pop gaat, maar het is een echte hand. In de tas liggen twee handen, twee armen en twee benen.
Het Gerechtelijk Laboratorium in Rijswijk (het huidige Nederlands Forensisch Instituut) bevestigt het vermoeden van de Groninger recherche: de armen, benen en handen in de met bakstenen verzwaarde tas zijn van Antoinette Bont. Ze zijn van haar romp gehakt.
De tas en de verpakte romp moeten op verschillende plaatsen zijn gedumpt. Het Winschoterdiep en het Peizerdiep staan niet met elkaar in verbinding. Het enige wat nog ontbreekt van het lichaam van de jonge prostituee is het hoofd. Dat zal ook nooit gevonden worden.
Forensisch specialisten van het Gerechtelijk Laboratorium plukken schaam- en hoofdharen van de romp van Bont. Die blijken toe te behoren aan vijf personen en een hond. Het gaat om vier mannen en een vrouw. De hondenharen zijn van een herdershond.
Gezien het feit dat een deel van de haren is aangetroffen op de plekken waar de ledematen van de romp zijn gescheiden, is het aannemelijk dat één of meer van deze personen betrokken is geweest bij het in stukken snijden van het lichaam van de prostituee. Evenwel kunnen de DNA-sporen zijn van klanten die niets met de moord te maken hadden. Bont was een hoer: haar lichaam was een magneet voor DNA.
Links op de kaart bij Peize werd de sporttas gevonden. rechts bij Zuidbroek de romp
Het vijftien man tellende recherchebijstandsteam (tegenwoordig Team Grootschalige Opsporing of TGO) praat met Lucas, de vriend van Bont. Die vertelt de recherche dat hij rond het tijdstip dat ‘Saskia’ verdween, een dutje deed in een vuilcontainer. Een flinterdun alibi.
Lucas sloeg haar weliswaar regelmatig, maar zijn bloedeigen vriendin vermoorden? Dat zou hij nooit doen, zegt hij tegen de politiemensen die hem horen. Als zijn DNA wordt vergeleken met de DNA-profielen die zijn veiliggesteld van het lichaam van Bont, is er geen match. Lucas is verdachte-af.
Dan is er nog Haico O.: een Duitser en klant van Bont. O. hield net als Bont van sm. Bovendien had zijn vriendin een Duitse herder. Ook omdat Bont over Duitse Marken beschikte is de man interessant voor de politie. Die hoort O. dan ook. Maar helaas: zijn DNA matcht niet met dat van Bont.
Het onderzoek in het prostitutiecircuit verloopt moeizaam. Prostituees, dealers en snorders praten niet zomaar met de politie en de herinneringen van de verslaafden gaan vaak niet verder terug dan een dag of twee. Klanten praten al helemaal niet. Die willen niet geassocieerd worden met de hoerenbuurt.
De Edon-connectie: een uniek bevolkingsonderzoek
De met stenen verzwaarde Edon-tas
De tas waarin de ledematen van Bont zijn gevonden blijkt vrij uniek te zijn. Het is een tas van de energiemaatschappij Edon (Energie Distributiebedrijf Oost- en Noord-Nederland), het latere Essent. De tas blijkt in december 1994 te zijn geschonken aan medewerkers, oud-medewerkers en relaties van de energiemaatschappij in een kerstpakket.
De recherche heeft geluk: Edon heeft bijgehouden aan wie de pakketten zijn verstrekt. Het zijn er nogal wat: 4000 mensen in Groningen, Drenthe, Friesland en Overijssel. De politie besluit om halverwege alle personen die de tas gekregen hebben, naar politiebureaus in Drenthe en Groningen te laten komen. Een deel van de mensen wordt door de politie thuis opgezocht.
Het is een unieke actie. Nog nooit heeft de politie in Nederland zoveel mensen rechtstreeks betrokken bij een rechercheonderzoek. Het tassenonderzoek trekt landelijke media-aandacht. Om te voorkomen dat iemand zijn sporttas na een bezoek aan de politie aan een ander geeft zodat de tas twee keer wordt geregistreerd, merkt de recherche de tassen op een onzichtbare manier.
Van de 4000 geschonken tassen zijn er 3582 naar medewerkers uit de drie noordelijke provincies gegaan. De rest was geschonken aan Edon-personeel uit hoofdzakelijk Gelderland.
Maar liefst 98 procent van de tassen uit de noordelijke provincies weet de politie te achterhalen. Zo’n zeventig sporttassen vindt de politie niet terug. De eigenaren zeggen dat ze tas weggegooid hebben of kwijt zijn geraakt. Sommige kerstpakketten belandden via via bij relaties, van wie de namen niet waren geregistreerd.
De medewerkers die buiten de drie noordelijke provincies wonen, worden niet gevraagd om zich te melden. Er zijn dus zo’n 500 potentiële verdachten. Die groep vindt de politie te groot om op door te rechercheren. Einde missie ‘sporttas’.
Het is eigenlijk doodzonde. Voer je zo’n groot onderzoek uit, maak het dan ook af. Was er een groep overgebleven van honderd personen, had de recherche een te behappen groep potentiële verdachten gehad.
Is de ‘Edon-connectie’ een sterke, betrouwbare link met de moordenaar? Daar lijkt het wel op, want er zijn meer aanwijzingen dan alleen de Edon-sporttas.
Het Winschoterdiep waarin de romp van Bont is gevonden
De siersteen die was vastgebonden aan de romp van Bont was er eentje die werd gebruikt in en naast een gebouw van het energiebedrijf aan de Bloemsingel in Groningen. Aan de Bloemsingel is in 1995 een methadonpost voor heroïneverslaafden gevestigd. Ook Antoinette Bont haalde hier haar ‘meet’. Er werd vlakbij de post aan de Noorderhaven ook illegaal getippeld.
Dan de tape waarmee de vuilniszakken om de romp aan elkaar waren geplakt. Dat was het soort tape dat monteurs van het energiebedrijf voor hun werk standaard gebruikten. Tenslotte was er een man die zich meldde bij de politie omdat hij een dag na de verdwijning van Bont bij de latere vindplek van de sporttas in het Peizerdiep een auto had gezien.
De getuige verklaarde onder hypnose dat het om een wit busje ging met de rode letters EGD: energiebedrijf Groningen/Drenthe. Een onderdeel van de Edon. Er blijkt dat op die bewuste 27 juli een soortgelijk busje uit de vestiging Assen is gebruikt. Maar de man die het busje normaal gesproken rijdt, had die dag iets anders. De sleutel hing in het pand in een kastje. Iedere werknemer kon de wagen meenemen.
Net als bij het sporttas-onderzoek weet de politie geen groep potentiële verdachten samen te stellen. De Edon-connectie levert niets op.
Drie maanden na de vondst van de lichaamsdelen van Bont meldt zich een boer uit Peize bij de politie met een opmerkelijk verhaal. Eise de B. zegt dat hij kort voor de vondst van het lichaam iemand zag lopen op een pad naast het Peizerdiep. In zijn handen en voor zijn borst droeg de man volgens de boer een sporttas.
Aan de peilers van deze brug bleef de Edon-sporttas haken
Als de politie een compositietekening maakt van de door de boer beschreven man, blijkt de tekening bizar genoeg volkomen overeen te komen met het uiterlijk van de boer uit Peize. Toeval? Of was het een soort van bekentenis? Of wilde de man de politie alleen maar voor de lol misleiden, zoals wel vaker gebeurt.
De boer is interessant voor de recherche. Hij woont op honderd meter van het Peizerdiep waarin de tas met de ledematen van Bont dobberde, is fervent bezoeker van de tippelzone in de stad en heeft bovendien een vriendin die een herdershond heeft. Hij staat in zijn dorp bekend als een man met losse handjes. Niemand pruimt hem en met zijn kinderen heeft hij geen contact.
De recherche vraagt de boer om DNA af te staan. Zijn profiel komt niet overeen met de sporen die het laboratorium in Rijswijk van de romp van de prostituee heeft gehaald.
Een maand nadat de medewerkers hun tas hebben laten zien op de politiebureaus, sluit de recherche het onderzoek Bont. Einde verhaal. De boer, Lucas, de Edon-connectie: het levert allemaal niets op.
Seriemoordenaar Willem van Eijk, Sweeney en Harry Roo
De politie zit eind 1995 met drie onopgeloste prostitutiemoorden in de maag. Ook voor de moorden op de straatprostituees Annelies Reinders (1995) en Michelle Fatol (1993) uit Groningen is nog niemand opgepakt.
Het beest uit Harkstede: Willem van Eijk
Pas in 2001 zou het ‘Beest uit Harkstede’ Willem van Eijk deze twee en een derde moord bekennen. Natuurlijk voelde de recherche Van Eijk aan de tand over Bont, maar hij ontkende haar te hebben omgebracht. Vergelijking van zijn DNA met de DNA-profielen van het lichaam van Bont leverde geen match op.
Er wordt gezegd dat de manier waarop Bont is gedood en haar lichaam werd gedumpt, niet past bij de werkwijze van Willem van Eijk. Enerzijds klopt dit: Reinders, Fatol en zijn derde slachtoffer Saskia Schenker waren gewurgd. Bont is doodgeschoten.
Maar van zijn eerste twee slachtoffers in 1971 en 1974 stak hij er één dood. Van Eijk sneed in de buurt van zijn oude woonplaats Ter Aar een borst af van Aaltje van der Plaat en stak haar 16 keer met een slagersmes. Hij noemde het later een ‘vieze moord’ en wilde er niet over praten.
Zou de moord op Antoinette Bont ook een vieze moord zijn geweest? Vies was de moord in ieder geval wel. Maar of Van Eijk er verantwoordelijk voor is..
Er zijn wel wat raakvlakken tussen Van Eijk en Bont. Beide hielden bijvoorbeeld van extreme sm-spelletjes. Van Eijk was fervent bezoeker van de tippelzones in de stad en beschikte bovendien over een jachtgeweer. De romp van Bont zat vol hagel van een jachtgeweer. Van Van Eijk was bekend dat hij graag ging jagen met een geweer rondom zijn boerderij in Harkstede.
De lichaamsdelen van Bont waren gedumpt in het water en Van Eijk deed dat ook met de lichamen van zijn laatste drie slachtoffers.
Er mag dan wel geen match zijn tussen het DNA van Van Eijk en het DNA dat is gevonden op de romp van Bont, toch is niet uit te sluiten dat Van Eijk de straatprostituee heeft omgebracht. Als bijvoorbeeld blijkt dat het DNA-profiel dat in 2013 van de verpakking van de lichaamsdelen van Bont is gehaald, niet matcht met de haren die op de romp zaten. Maar wel met het DNA van Van Eijk. De kans is vrijwel nihil, maar wel aanwezig.
In maart 2003 krijgt de Groninger politie en bizarre tip. De oud-sexclubeigenaar Geert K. uit Groningen zou het hoofd van Bont in zijn vriezer bewaren. De politie pakt hem op, maar vindt het hoofd niet. Een broodje aap-verhaal, zo lijkt het. K. staat vrijwillig DNA af: er is geen match.
Even gloort er hoop als in 2008 de Brit John Sweeney in verband wordt gebracht met de moord op Antoinette Bont. Sweeney zit dan een levenslange gevangenisstraf uit voor een poging moord in Groot-Brittannië en krijgt nog eens twee keer levenslang voor twee moorden op vrouwen in Engeland en Nederland.
De Canal-killer: John Sweeney
De lichamen van Melissa Halstead (Rotterdam, 1990) en Paula Fields (London, 2001) waren in stukken gehakt en in sporttassen gedumpt in het water. Net als het lichaam van Bont. Maar helaas: het DNA van Sweeney matcht niet met de DNA-profielen van de romp van Bont.
Het dossier Bont wordt ook bekeken door een speciaal team in Rotterdam dat 120 onopgeloste prostitutiemoorden in Nederland opnieuw tegen het licht houdt. Het team vergelijkt alle zaken met elkaar om te kijken of er overeenkomsten zijn. Loopt er nog een seriemoordenaar rond die niet is opgepakt? (dit onderzoek loopt nog)
De coffeeshophouder en drugshandelaar Harry Roo
Eind 2011. Er vindt een bijzonder transport plaats van Duitsland naar Nederland. Het zijn ingevroren lichaamsresten van de in 1995 geliquideerde coffeeshophouder Harry Roo (36) uit Groningen die naar het Nederlands Forensisch Instituut gaan voor forensisch onderzoek.
Harry Roo runde niet alleen twee coffeeshops in Groningen. Hij hield zich bezig met grootschalige hasjhandel en zette in de zomer van 1995 een grote wietkwekerij op in een boerderij in Siddeburen. Een snelle jongen met veel geld.
Op 25 juli krijgt Roo bij de boerderij in Siddeburen ruzie met zijn compagnon Henkie E. (44) over de financiële afhandeling van een hasjtransport uit het Spaanse Cadiz. E. E. pakt een ijzeren pijp en slaat daarmee in op Roo. E. pakt daarna een pistool en schiet de zwaargewonde Roo dood.
De wietplantage in aanbouw in Siddeburen
Samen met Johannes S. (44) uit Groningen hakt hij met een sabel het lichaam van Roo aan stukken. Het hoofd scheiden ze van de romp en de handen van de armen. Henkie en Johan ‘De Bolle’ verpakken de delen in vuilniszakken, een sporttas en zeil en dumpen de pakketten met stenen verzwaard in een rivier en de berm van een weg bij Bremen. Zo’n honderd kilometer van de grens.
Een dag later, op 26 juli, belt E. met de vriendin van Roo, Marja. De Groninger bedrijfsleider van Roo wil geld zien van haar. Een miljoen gulden of een paar honderd kilo hasj. E. zegt dat Roo nog leeft. Hij vraagt dus losgeld terwijl Roo dood is. Als E. een paar dagen later weer met Marja afspreekt bij een hotel in Paterswolde, wijst hij ter intimidatie naar een rode auto die verderop staat. In de wagen zit Johan S.
Marja weigert aanvankelijk te betalen, maar op 3 augustus gaat ze alsnog overstag en betaalt een bedrag tussen de 100.000 en 300.000 gulden: bijna 150.000 euro (het exacte bedrag is nooit duidelijk geworden). De vriendin van de coffeeshophouder is bang dat E. en zijn compagnon S. anders ook haar dochter kidnappen. De vrouw stapt niet naar de politie. Nog niet.
Op de dag dat Marja E. betaalt, vinden vissers op de rivier Ochtum bij Bremen een sporttas met twee benen. Een dag later, op 4 augustus, vindt de politie een tas met daarin een hoofd en handen. Pas op 23 augustus weet de Duitse politie de lichaamsdelen te identificeren: ze behoren toe aan Harry Roo.
Exact op dezelfde dag stapt Marja een politiebureau in Groningen binnen. De politie heeft dan nog niet naar buiten gebracht dat de bij Bremen gevonden lichaamsdelen van Roo zijn. Marja doet aangifte van afpersing en ontvoering. De Groningse noemt de naam van Henkie E. als dader.
Saillant detail: ze krijgt een relatie met de rechercheur die haar vanaf dat moment bescherming biedt, Rob A. De politie onderzoekt later of de twee al eerder een relatie hadden, maar de feiten staven dat vermoeden niet. A. wordt later uit zijn functie ontheven. De relatie bloedt uiteindelijk dood.
De Groninger recherche gaat naar Duitsland. Niet alleen vanwege het feit dat de lichaamsdelen van Roo er zijn gevonden. De rechercheurs zien overeenkomsten tussen de moord op Bont en die op Roo. Opvallend is dat de lichaamsdelen van de twee precies in dezelfde week zijn gevonden. En hoewel de twee elkaar voor zover bekend niet kenden, zijn er parallellen tussen de manier waarop ze zijn omgebracht en de lichamen werden verminkt en gedumpt.
Maar wat is dan de link tussen de twee moorden? De Duitsers zijn heel stellig: het lichaam van Roo is op een andere manier aan stukken gehakt dan dat van Bont. Er kan haast geen sprake zijn van identieke daders.
In september 1995 pakt de politie Henkie E. en ‘De Bolle’ op. E. zwijgt. Maar de politie zet ongelooflijk veel druk op de verdachte. Als hij even de verhoorkamer verlaat en weer terugkomt, hangen confronterende foto’s van het lichaam van Roo aan de muur naast foto’s van zijn eigen kinderen. ‘Ok, ik heb het gedaan’, zegt E. dan. Een ‘bekentenis’ die hij later intrekt.
Een keiharde verhoortechniek
De methode die de politie toepast staat bekend als de zwaar omstreden en in 1996 verboden Zaanse verhoormethode. E. wordt vrijgesproken voor de Groninger rechtbank omdat op hem teveel druk is uitgeoefend. Pas in 1997, na een al even omstreden ‘bekentenis’ aan een gevangenisbewaarder, wordt E. in hoger beroep veroordeeld tot tien jaar cel. S. moet drie jaar zitten.
Goed. Er is een veroordeling geweest, maar heeft E. daadwerkelijk de moord gepleegd? Waren er nog meer mensen dan alleen E. en S. bij de moord betrokken? Was de moord toch in opdracht van iemand gepleegd? En waarom verklaarden alle betrokkenen verschillend over de hoeveelheid losgeld?
Het huidige cold case team van de noordelijke recherche gaat ervan uit dat slechts een deel van de waarheid boven water is gekomen. De opvallende overeenkomsten tussen de zaken Bont en Roo jeuken.
In de zomer van 2011 legt het cold case team alle beschikbare stukken over beide moorden naast elkaar. Het team vindt dat er in 1995 onvoldoende is gekeken naar de overeenkomsten tussen beide moorden.
Wat zijn nu precies de overeenkomsten tussen de zaak Bont en Roo? Een overzicht:
de lichamen van de twee zijn in in dezelfde week, namelijk tussen 25 juli (moord Roo) en op 31 juli (vondst Bont) 1995 gevonden
de lichamen zijn in stukken gehakt
zowel Bont als Roo zijn onthoofd en de handen zijn van de armen gehakt
op de rug van de handen van Bont en Roo zijn wonden gesneden
de lichaamsdelen van zowel Roo als Bont zijn gedumpt in het water en verzwaard met stenen
de lichaamsdelen van beide personen waren verpakt in sporttassen en gewikkeld in vuilniszakken
in beide gevallen is een stuk oranje koord gebruikt om de pakketten vast te binden
Johan S. reed in een rode auto. Bont stapte op 26 juli, de dag voor haar verdwijning, in een rode auto
Johan S. was op 26 juli door meerdere getuigen gezien aan de Praediniussingel, waar Bont tippelde
Verschillen zijn er ook. De Edon-connectie bijvoorbeeld is er bij Roo niet. En Roo is met een pistool doodgeschoten, terwijl in de romp van Bont hagel zat van een jachtgeweer.
Het cold case team wil gebruik maken van de nieuwe forensische technieken om te onderzoeken of de lichamen van de twee op dezelfde manier en met hetzelfde voorwerp zijn ontleed. Bij het snijvlakonderzoek kijken forensische specialisten ook of er metaalresten in de lichaamsdelen zitten, die identiek aan elkaar zijn.
Dagblad van het Noorden brengt dit nieuws in januari 2011 naar buiten. Later besteedt ook Peter R. de Vries aandacht aan de Roo-Bont connectie.
Voor het snijvlakonderzoek gaan de in Duitsland bewaarde lichaamsresten (snijvlakdelen) van Roo in de herfst van 2011 naar het NFI in Nederland. Pas een jaar later volgt de uitslag van het onderzoek. Conclusie: er valt niets te concluderen. Er zijn geen metaalresten en er is niet met zekerheid vast te stellen of de twee lichamen met hetzelfde voorwerp aan stukken zijn gehakt. Het is ook niet uit te sluiten.
Rest nog één vraag: waarom zouden in hemelsnaam Bont en Roo door dezelfde personen zijn vermoord? Mijn theorie: mogelijk vierden E. en zijn vrienden of één van hen een feestje na de moord en het lugubere werk. Ze haalden een hoer op in de stad en het feest liep uit de hand. Wellicht had Bont één van hen bestolen of iets gezien wat ze niet verder mocht vertellen. Het kan.
Bont had kort voor haar dood een flinke hoeveelheid cannabis gerookt, zo stelde het gerechtelijk laboratorium vast. Henkie E. en Johan S. grossierden in hasj.
In 2013 is er eindelijk wél goed nieuws. In de 18 jaar na de moord op de Groninger prostituee Bont is er flink wat vooruitgang geboekt op het gebied van DNA-onderzoek. Door nieuwe technieken kan het NFI een profiel maken van DNA dat is gehaald van de buitenkant van de verpakkingen waarin de lichaamsdelen van Bont zaten.
Dit profiel is veel waardevoller dan de profielen die al beschikbaar waren: namelijk van de haren op het lichaam van Bont. Om twee redenen: omdat het op de sporttas en het op ‘romppakket’ zat, is de kans zeer groot dat het van de persoon is die lichaamsdelen heeft geloosd of Bont heeft vermoord. Het is dus een mogelijk daderprofiel.
Relevant is of dit DNA-profiel een match vertoond met het DNA dat op het lichaam van Bont zat. Is dat het geval, dan is dat jammer. Het oude DNA heeft nooit een match opgeleverd in de DNA-databank en met oude getuigen/verdachten. Maar het nieuwe profiel is wel een meer overtuigend profiel dan de eerdere: het komt op twee cruciale plekken voor.
Is het DNA nieuw, dan zouden oude getuigen en potentiële verdachten gevraagd kunnen worden om vrijwillig DNA- af te staan. Het cold case team heeft mij begin mei laten weten dat nog door het NFI moet worden vastgesteld of het om een nieuw profiel gaat.
Het team kondigde aan dat oude getuigen en betrokkenen wel alvast wordt gevraagd DNA af te staan om te kijken of er een match is. En om uit te sluiten dat het celmateriaal bijvoorbeeld van een rechercheur is die de verpakking heeft vastgehouden.
De belangrijkste scenario’s
Het cold case team ziet meerdere reële scenario’s in de zaak Bont. Dit zijn de vijf belangrijkste:
Bont heeft iemand beroofd en is daarvoor bestraft
Bont was getuige van een gebeurtenis of wist iets dat anderen in problemen zou kunnen brengen. Ze moest daarom verdwijnen
Bont is het slachtoffer van een willekeurige (sadistische) klant
Bont is vermoord door de personen of kennissen hiervan, die betrokken waren bij de moord op Roo of het wegwerken van zijn lichaam
Bont is slachtoffer geworden van een zwaar uit de hand gelopen SM-spel. Ze hield van SM en ze kwam wel eens bij de SM-club Nonna aan het Gedempte Boterdiep in Groningen. De oud-eigenaar van deze tent beschikte ook over een rode en witte auto
Fred de Moordenaar
Uit eigen onderzoek en gesprekken met mensen die Bont en het milieu uit haar tijd goed kennen, komt nog een potentiële verdachte naar voren. Ferdinand ‘Fred’ H. (46) werd in februari 1996 opgepakt voor de zeer gewelddadige moord op de Groninger straatprostituee Jacqueline Schipper (25).
H. had de vrouw thuis na een ruzie meermalen met een mes in haar hals gestoken. Daarna deed hij een zak over het hoofd van de prostituee en dompelde het onder in een emmer met water.
De moordenaar van Schipper was tussen 1972 en 1989 behandeld in de Van Mesdagkliniek in Groningen voor een diefstal met extreem geweld en een gewelddadige verkrachting die hij in 1974 tijdens een proefverlof had gepleegd.
H. werd in 1989 tegen het advies van zijn behandelaars in vrijgelaten. Net als serie- en prostitutiemoordenaar Willem van Eijk. Ook Fred ging opnieuw de fout in.
H. kreeg na zijn ontslag onderdak in pension Veltman. Een illegale opvang voor ex-tbs’ers, delinquenten en psychiatrische patiënten. Locatie? De Praediniussingel in Groningen. De plek waar Bont tippelde en voor het laatste gezien was. Vanwege zijn gewelddadige gedrag werd de hoerenloper ‘Fred de Moordenaar’ genoemd.
De recherche wuifde in 1996 iedere mogelijke betrokkenheid van Fred H. bij de moord op Bont weg. Voornamelijk omdat H. zelf de politie had gebeld na de moord.
Nieuw DNA-onderzoek
Er is nog wel het een en ander uit te zoeken in de zaak Bont. Zo lag er in 1995 een zaag bij Johan ‘De Bolle’ S. thuis. Er zat menselijk bloed op, maar met de DNA techniek van toen kon er geen profiel van worden gemaakt. Misschien is dat nu wel mogelijk. Stel dat het bloed van Bont is.
Aardig detail: Johan S. is vroeger uitbener geweest in het Groningse Tolbert. Als er iemand is die weet hoe je een lijk aan stukken moet snijden..
Knoeien met de meterkast
En die Rensko P.? Werkte hij niet (tijdelijk) toevallig bij de Edon? Of een familielid van hem? Hij richtte de wietkwekerij in Siddeburen in. Voor het illegaal aftappen van stroom is enige kennis vereist op het gebied van meterkasten.
Op het gebied van DNA-onderzoek liggen flinke kansen. Het DNA-profiel van de verpakkingen is een goed profiel: een mogelijk daderprofiel. Of het nou een nieuw profiel is of niet: het is de moeite waard om nieuw DNA-onderzoek te doen. In 1995 was de techniek nog onderontwikkeld.
Er is aan de hand van het onderzoek in 1995 en later onderzoek een goede groep potentiële verdachten samen te stellen.
Dat zijn de Edon-mensen die nooit zijn opgeroepen in 1995 en de Edon-mensen die hun tas niet konden laten zien. Verder zijn er Lucas, oud-sexclubeigenaar Geert K., de Duitser Haico O., de boer Eise de B., Fred ‘de Moordenaar’ H., een verwarde man die in 2012 de moord op Bont bekende en natuurlijk de ‘Roo-groep’: Johan S., Henkie E. en Rensko P.
E. heeft al aangegeven in een gesprek eind 2013 dat hij bereid is om DNA af te staan: hij zegt niets met de moord op Bont te maken hebben gehad. Het cold case team zegt niet geinteresseerd te zijn in celmateriaal van E.
In totaal zijn het ongeveer 500 mensen. Neem je de werknemers buiten het Noorden niet mee, dan ruim 100. Je zou kunnen trapsgewijs kunnen werken: beginnen met de Edon-mensen uit het Noorden en de losse, potentiële verdachten zoals Henk E. en Johan S. En daarna de Edon-mensen buiten het Noorden.
Waarom wel DNA-onderzoek onder 8000 mensen in de zaak Vaatstra en niet bij de zaak Bont? Omdat Antoinette een hoer was? Misschien wat voor justitie om over na te denken.
Om een voorzetje te geven: deze week sprak ik met de zoon van de inmiddels overleden boer Eise de B. uit Peize. De boer die zichzelf meldde bij de politie. Pa is is inmiddels begraven, maar zijn lichaam hoeft niet opgegraven te worden voor DNA. Zijn zoon wil graag celmateriaal afstaan voor nieuw onderzoek. Hij is, zo zei hij, altijd bereid om mee te werken aan het onderzoek naar de moord op Bont.
Mick van Wely
TIPS/INFO/OPMERKINGEN? Mail met mickvanwely@gmail.com
Informatie wordt discreet behandeld.
Bronnen
Voor dit verhaal is gebruik gemaakt van informatie van het Groninger cold case team, het archief van Dagblad van het Noorden/Nieuwsblad van het Noorden, mijn eigen dossiers, oude getuigen uit het onderzoek en beeldmateriaal uit de uitzendingen over Bont en Roo van het programma Peter R. de Vries Misdaadverslaggever.
In verband met vakantie tot dinsdag 14 mei geen nieuwe berichten. Het eerstvolgende artikel gaat over de lugubere moord op de Groningse prostituee Antoinette Bont (1995). Het cold case team van de noordelijke recherche doet nieuw onderzoek in de onopgeloste zaak. Lees binnenkort hier het hele dossier.
‘Gewoon de voet tussen de deur!’, riep mijn docent journalistiek Ton van Dijk aan de Rijksuniversiteit Groningen vroeger altijd. Ton roept het nu nog wel eens als hij ergens een lezing geeft.
Door die symbolische voet tussen de deur (soms letterlijk) wist Van Dijk in zijn carrière overal binnen te komen en schreef hij de meest geweldige reportages en scoops. In zijn nieuwe prachtboek Sterke Verhalen geeft Ton van Dijk veel van de geheimen prijs.
Van Dijk was de enige docent op de opleiding journalistiek met wie ik wat had. Van hem wilde ik graag leren. Omdat Ton niet zo’n bureaujournalist was die de wereld vanuit een stoel beschreef, maar omdat hij op pad ging, overal indook, messcherp was en keihard als het moest. Liefde voor het vak.
Bovendien had hij wat met misdaad. En ik ook.
Na een zes maanden wist de plat Amsterdams pratende docent met de doorrookte stem mijn naam nog niet. Van Dijk noemde me ‘Weiwerd’. Weiwerd, omdat ik een verhaal schreef over dorpjes in Noord-Groningen die moesten wijken voor de industrie die er (toen nog) niet kwam. Grootheidswaanzin, ten koste van het halve dorp Weiwerd.
In Sterke Verhalen, een verzameling schitterend geschreven reportages, schrijft Van Dijk over zijn werkwijze. De trucjes waar je als journalist zoveel aan hebt.
De bovenlader
Zo had hij (heeft hij waarschijnlijk nog steeds) een grote tas die je aan de bovenkant kunt openen. Van Dijk liet alles wat hij ergens tijdens een bezoek stiekem van prikborden en bureaus kon pikken in zijn ‘bovenlader’ glijden. Zo beschikte hij over niet-gecensureerde info en wist hij precies wat er ergens intern speelde.
In Sterke Verhalen neemt Van Dijk de lezer mee naar Duitsland waar hij de oorlogsmisdadiger Siert Bruins opspoort en vertelt hij over zijn experimentele drugsgebruik in Amsterdam. De onverschrokken Van Dijk test drugs en beschrijft de Amsterdamse scene.
Wat mij betreft is De Laatste grote slag van Cor den Bels het beste verhaal. Het hoofdstuk gaat over de gepensioneerde inbreker Den Bels die neerstrijkt in het Friese dorp Ried. Van Dijk woonde er zelf ook. En toevallig groeide mijn goede vriend en rechtbankjournalist Rob Zijlstra er op.
Gedetailleerd vertelt Van Dijk over het leven in het dorp en de bijzondere mensen die er wonen. De bezoekers van café Groen, Pietje Iglo, Sytze de Dakzitter: geen woord dat hen beschrijft is er eentje teveel.
Den Bels wordt eind jaren zeventig dood in zijn huisje gevonden. Hij is doodgeschoten. In een kanaal vlakbij vist een Fries een wapenkoffer uit het water. De recherche probeert uit te vogelen door wie Den Bels is omgebracht. En Van Dijk denkt mee. Hoe het afloopt staat in het boek.
Sterke Verhalen (19,95 euro en 318 blz.)) is basisstof voor iedere journalist (in spé). De trucjes van Ton komen je altijd van pas. Maar het is ook een geweldig vermakelijk en boeiend boek. Met een soms vileine en vaak humoristische pen geschreven. Soms bijna ziekelijk gedetailleerd, maar dat stoort nooit. In tegendeel.
Ton van Dijk
Ton van Dijk werkte als journalist voor de Haagse Post (latere HP/De Tijd) en Esquire en was hoofdredacteur van de Nieuwe Revu en de Panorama. Hij doceerde aan de RuG in Groningen en was zeven jaar jurylid van de Loep, de belangrijkste prijs voor onderzoeksjournalistiek in Nederland en Vlaanderen.
Een avond in april 1967. Vader De Vries heeft net een bad genomen en de zes kleine De Vriesjes plonzen daarna in hetzelfde water.
De 11-jarige Peter ziet hoe de streng gereformeerde pa daarna met militaire precisie de boekhouding doet. Iedere uitgegeven cent wordt verantwoord. Het is een ritueel dat zich iedere zaterdagavond bij het gezin De Vries voltrekt.
‘Ik heb altijd een afkeer van dat geldgepietepeuter gehad. Vind het een beetje lachwekkend. De boekhouding is rond… Nou gefeliciteerd! Ik kijk altijd gewoon wat ik in mijn broekzak heb. Dat is wat ik bezit en als het er niet meer is, heb ik het uitgegeven. Klaar. Die boekhouding klopt ook altijd’, schrijft De Vries in zijn nieuwe boek De R van rebel.
In het boek beschrijft de misdaadverslaggever zijn jeugdzonden. De jonge Peter zette zich af tegen de kleinburgerlijkheid thuis. Hij kende een moeizame relatie met zijn ouders. Vooral met zijn moeder, die hij omschrijft als een kille vrouw.
Qua jeugdzonden ging De Vries niet echt over de schreef. Het bleef bij diefstal (thuis en in de winkel) en een knokpartijtje. Op school wist maar één leraar De Vries te motiveren: meester Pijlman.
Woensdag op de boekpresentatie in Amsterdam toverde De Vries hem uit de coulissen. ‘Opgespoord in Frankrijk’, vertelde hij.
Het boek De R. van Rebel is mooi en vlot geschreven en zit vol humor. Het laat zien waar de drive van hem vandaan komt en ontleedt een moeizame relatie tussen kind en ouders.
Het boek is gratis tussen 30 april en 12 mei verkrijgbaar bij Het Kruidvat, bij de aankoop van twee producten.
